Jakiego języka używał Mieszko I i Bolesław Chrobry? W jakim języku spisywano wtedy wszystkie dokumenty? Czy słyszeliście kiedyś o starożytnym cesarstwie rzymskim. Było to ogromne państwo rządzące połową Europy oraz kawałkiem Azji i Afryki. Rządzili w nim cesarze rzymscy. Czy znacie imię jakiegoś cesarza rzymskiego? W Anglii jest mur Hadriana. Ten mur oddziela Anglię od Szkocji. Kazał go zbudować cesarz Hadrian. A czy wiecie w jakim języku mówili Rzymianie? Rzym leży we Włoszech, tak więc można by pomyśleć, że Rzymianie mówili po włosku. Ale tak nie jest. Może więc mówili po rzymsku? To też nie jest język starożytnych Rzymian. Oni mówili po łacinie albo w języku łacińskim. Okolice Rzymu nazywają się Lacjum i właśnie tam powstał język łaciński albo łacina. Ale co ma wspólnego historia Polski z językiem starożytnych Rzymian? Cesarstwo rzymskie istniało przez pięć wieków. Ono upadło, ale ludzie dalej mówili po łacinie. Z łaciny powstały takie języki jak: włoski, francuski, hiszpański, portugalski oraz rumuński. Co jednak ważniejsze naukowcy, lekarze oraz historycy wszystko zapisywali po łacinie. Gdy do Polski przybył pierwszy historyk czyli Gall Anonim zapisał on historię Polski. Ale w jakim języku zapisał? Po łacinie. Gall Anonim pytał starych ludzi o to co się wydarzyło wcześniej. Oni opowiadali mu po polsku, a on zapisywał to po łacinie. Wyobraźcie sobie, że ktoś wam opowiada jakąś historię po polsku, a wy musicie ją zapisać po angielsku. Tak właśnie robili wtedy historycy np. Gall Anonim słuchali ludzi, który opowiadali po polsku, ale potem Gall musiał to przetłumaczyć na łacinę i zapisać w tym języku. Aby zrozumieć jak się wtedy żyło posłuchajcie o przygodach pewnej książki. Jeszcze w czasach cesarstwa rzymskiego pewien duchowny - Hieronim przetłumaczył Biblię na łacinę. Jego tłumaczenie nazywa się wulgatą. Później cesarstwo rzymskie upadło, ale ludzie dalej czytali Biblię w tłumaczeniu Hieronima. Czytali Biblię po łacinie. Czytali Wulgatę. 500 lat po upadku cesarstwa pewien arcybiskup chciał mieć własną Biblię, ale książki były wtedy bardzo drogie. Zamówił więc nie całą Biblię, ale tylko księgę Psalmów czyli tz. Psałterz. Ludzie, którzy robili dla niego ten psałterz zebrali 233 skóry zwierzęce. Wyprostowali je, a potem na nich przepisali tekst Psalmów po łacinie. Oprócz tekstu dodali wiele rysunków. Gdy arcybiskup zmarł Psałterz dostała jako prezent ślubny Rycheza, która w 1013 roku została żoną Mieszka II. Rycheza była królową Polski. Przywiozła ze sobą z Niemiec ten Psałterz. Rycheza kilkoro dzieci. Wy pewnie pamiętacie jej syna Kazimierza Odnowiciela. My jednak zajmiemy się dzisiaj jej córka Gertrudą Mieszkówną. Gertruda została żoną księcia rosyjskiego Izasława. Czy wiecie co dostała w prezencie ślubnym. Właśnie ten Psałterz, który nazywa się też kodeksem Gertrudy właśnie od imienia córki Mieszka II i Rychezy. Tak więc ten Psałterz powstał w Niemczech, potem z Rychezą przyjechał do Polski, stamtąd wraz z Gertrudą pojechał do Rosji. Tam pozosta jakiś czas. Później jednak wnuczka Gertrudy wyszła za mąż za Bolesława III Krzywoustego. Zbysława kijowska czyli wnuczka Gertrudy, a prawnuczka Rychezy przyjechała do Polski, aby wziąć ślub z Bolesławem Krzywoustym. Jako prezent ślubny dostała oczywiście ten Psałterz, który wtedy już zwano kodeksem Gertrudy. Ale jak to się stało, że ta sama książka była czytana najpierw w Niemczech, potem w Polsce, potem w Rosji, a na koniec wróciła do Polski? We wszystkich tych krajach ludzie, którzy umieli czytać - umieli czytać po łacinie. Był to w średniowieczu międzynarodowy język, w którym rozmawiano na dworach i pisano wszystkie książki. Jeszcze Mikołaj Kopernik pisał swoje dzieła po łacinie. Podobnie Newton w Anglii. Co pamiętacie o Kodeksie Gertrudy? Czy pamiętacie, gdzie ta książka została napisana i do jakich krajów pojechała? Napisana była w Niemczech, później pojechała do Polski, później do Rosji, potem wróciła do Polski. Obecnie Kodeks Gertrudy znajduje się we Włoszech. Czyli zawędrował do kraju, w którym powstała łacina. Ten Kodeks nie tylko wędrował, ale też robił się coraz grubszy. Jak pamiętacie dla arcybiskupa przepisano Psałterz na 233 skórach. Gdy ten Psałterz dostała Rycheza był już grubszy o dwie kartki. Później dostała go jej córka Gertruda i wtedy dodano dużo, dużo więcej. Dlatego pewnie nazywa się tą książkę Kodeksem Gertrudy. W czasach Mieszka I i późniejszych, czyli w średniowieczu, bo tak się nazywa ten okres w Polsce ludzie mówili wprawdzie po polsku, ale wszystko zapisywali po łacinie. Jak to więc się stało, że my dzisiaj mówimy i piszemy po polsku? O tym będzie w następnym odcinku.

W poprzednim odcinku mówiliśmy o tym, że we wrześniu 1939 roku Polscy lotnicy dostali rozkaz wycofania się do Rumunii, gdzie miały na nich czekać samoloty od Anglików i Francuzów. Na tych samolotach mieli wrócić do Polski i walczyć z Luftwaffe czyli niemieckimi samolotami. Niestety Rumunia aresztowała Polaków i chciała ich oddać Hitlerowi. Polacy uciekli więc do Francji. 10 maja 1940 roku Hitler rozpoczął wojnę na froncie zachodnim czyli zaatakował Belgię, Holandię i Luksemburg, a potem także Francję. Polscy lotnicy walczyli z Niemcami w obronie Francji. Francuzi się jednak poddali. Tak jak wcześniej Rumuni Francuzi chcieli aresztować Polaków i oddać ich Hitlerowi. Wtedy Polacy uciekli do Anglii. Jak może pamiętacie w 1940 roku największą armię lądową na świecie miała Francja. Mimo to przegrali z Hitlerem. Z kolei Anglia miała jedną z najmniejszych armii na świecie. Czy Anglia mogła się obronić przed Hitlerem? 10 maja 1940 roku gdy Hitler uderzył na zachód w Wielkiej Brytanii premierem został Winston Churchill. Poprzedni premier Wielkiej Brytanii nazywał się Neville Chamberlain. Appeasment to słowo pochodzące od słowa pokój. Jest to polityka ustępstw. Chamberlain wciąż ustępował Hitlerowi. Oddał mu Nadrenię, później Austrię, a na koniec Czechy. Później patrzył jak Hitler podbija Polskę i nic nie zrobił poza wypowiedzeniem wojny. Gdyby Chamberlain dalej był premierem to prawdopodobnie poddałby się Hitlerowi. Na szczęście dla Polaków w Anglii premierem został Churchill, który chciał walczyć z Hitlerem. 4 czerwca 1940 roku wygłosił przemówienie w brytyjskim parlamencie. Posłuchajcie fragmentu tego przemówienia. We shall fight on the seas and oceans, we shall fight with growing confidence and growing strength in the air, we shall defend our island, whatever the cost may be. We shall fight on the beaches, we shall fight on the landing grounds, we shall fight in the fields and in the streets, we shall fight in the hills; we shall never surrender. Co powiedział premier Churchill? Bić się będziemy na morzach i oceanach, bić się będziemy z coraz większą ufnością i z coraz większą siłą w przestworzach, bronić będziemy naszej Wyspy bez względu na cenę, bić się będziemy na plażach, bić się będziemy na lądowiskach, bić się będziemy na polach i na ulicach, bić się będziemy wśród wzgórz, i nigdy się nie poddamy. Niestety 22 czerwca poddała się Francja. Anglia pozostała ostatnim krajem w Europie, który nie poddał się Hitlerowi. W 1940 roku wszystkie kraje albo były przyjaciółmi Niemców albo zostały przez Niemcy podbite. Włochy, Hiszpania i Rosja były bliskimi przyjaciółmi Hitlera. Niemcy podbiły już Czechy, Polskę, Norwegię, Danię, Holandię, Belgię oraz Francję. Inne kraje nie były podbite, ale we wszystkim słuchały Hitlera. Jedynym krajem, który chciał dalej walczyć była Wielka Brytania. Tam się więc udali wszyscy polscy żołnierze w tym także polscy lotnicy. Hitler chciał zdobyć Anglię, ale najpierw musiał zgromadzić statki oraz pokonać angielskie samoloty. Anglicy mieli bardzo małą armię, ale mieli ogromną flotę czyli mieli dużo statków. Mieli też bardzo dużo samolotów. Hitler wysłał więc swoje samoloty czyli Luftwaffe aby pokonały angielskie samoloty czyli RAF. Kiedy się zaczęła ta bitwa o Anglię? Kiedy się zaczęła bitwa o Wielką Brytanię? Bitwa o Anglię, zwana także bitwą o Wielką Brytanię trwała od 10 lipca do 31 października. Hitler kazał dowódcy Luftwaffe czyli Hermannowi Göringowi bombardować angielskie lotniska i miasta. Niemcy bombardowali Londyn i inne miasta na południu Anglii. W Londynie wtedy mieszkał mały Stephen Hawking (może o nim słyszeliście to sławny fizyk), ale wtedy w 1940 roku był on noworodkiem, czyli dopiero co się urodził. Jak wiele innych dzieci został wysłany na północ aby nie zginął w bombardowanym Londynie. Anglicy mieli wielkie problemy z Luftwaffe czyli niemieckimi samolotami. Dlaczego? Niemieckich pilotów było dużo więcej, mieli też oni o wiele lepsze doświadczenie. Angielscy piloci zwykle uczyli się walczyć w powietrzu około pół roku, ale gdy zaczęła się bitwa o Anglię skrócono ten kurs i wysyłano do walki pilotów, którzy zamiast miesiące uczyli się tylko parę tygodni. Przez to wielu pilotów angielskich ginęło podczas pierwszej walki z Niemcami. Anglicy mogli wyprodukować nowy samolot, ale nie mieli pilotów, którzy mogliby na nich latać. Dlaczego więc nie wzięli Polaków? Nie mogli się z nimi dogadać. Polscy piloci umieli mówić po francusku, ale nie znali angielskiego. Tak więc Anglicy szkolili polskich pilotów, uczyli ich mówić po angielsku, ale nie pozwalali im walczyć. Jak to więc się stało, że Polacy zaczęli w końcu walczyć? 30 sierpnia 1940 roku podczas lotu treningowego jeden z polskich pilotów zauważył niemiecki samolot Messerschmitt Bf 110. Tym pilotem był Ludwik Paszkiewicz. Odłączył się on od formacji treningowej i zestrzelił ten samolot. Dowódca dywizjonu 303 powiedział mu, że nie wolno się odłączać, ale jednocześnie pochwalił go. Wysłał też wiadomość do dowódcy RAFu czyli dowódcy wszystkich angielskich samolotów, że Polacy są już gotowi, bo nawet podczas lotu treningowego zestrzelili Messerschmitta 110. Kiedy więc polscy piloci zaczęli walczyć? Następnego dnia czyli 31 sierpnia 1940 roku polscy piloci już oficjalnie zostali wysłani do walki. Tego dnia 6 pilotów z dywizjonu 303 zestrzeliło 6 niemieckich Messerschmittów 109. Co ważniejsze Polacy nie stracili ani jednego swojego samolotu. Dlaczego? Polacy walczyli w powietrzu inaczej niż Anglicy. Polscy piloci mieli lepszą taktykę. Później angielscy i amerykańscy piloci uczyli się od poliskich pilotów tej taktyki walki w powietrzu. Taktyka walki to sposób walki. Anglicy walczyli w ten sposób, że strzelali z daleka do Niemców i nie trafiali. Polacy za to podlatywali bardzo blisko i strzelali wtedy gdy strzał był pewny. Dzięki tej taktyce Polacy nie tylko zestrzelili więcej samolotów, ale też i sami byli rzadziej zestrzeliwani. Witold Urbanowicz, o którym mówiliśmy w poprzedniej audycji zestrzelił najwięcej samolotów wśród polskich pilotów. Razem polscy piloci w Anglii mieli 126 zestrzeleń przy najmniejszych stratach własnych. Nie zawsze jednak się im udawało. Np. Zdzisław Krasnodębski, polski dowódca dywizjonu 303 został trafiony i miał tak poparzone ręce, że już później nie mógł latać. Najtrudniejszy był dzień bitwy o Anglię nastąpił 15 września 1940 roku. Niemcy wysłali setki samolotów, które pokryły całe niebo. Część z tych samolotów to były bombowce, które bombardowały Anglię, a część to myśliwce. Tego dnia jednak Niemcy przegrali, a najwięcej samolotów Luftwaffe strącili właśnie Polacy. Bitwa o Anglię skończyła się 31 października. Nie znaczy to, że Niemcy przestali atakować Anglię. Dalej wysyłali samoloty i bombardowali miasta. Np. 14 i 15 listopada zniszczyli jedno całe miasto w Anglii - zbombardowali Coventry, które zostało całe zniszczone. Jak byście przano do dzisiaj, aby pokazać jak okropna jest wojna. Gdy zakończyła się bitwa o Anglię Zdzisław Krasnodębski pozostał tam i leczył oparzone ręce, a Witold Urbanowicz pojechał do Stanów Zjednoczonych i potem razem z amerykańskimi pilotami brał udział w wojnie chińsko-japońskiej. W jednej potyczce w powietrzu Urbanowicz walczył sam przeciwko 6 japońskim samolotom i zestrzelił dwa z nich. Ale może się zapytacie dlaczego bitwa o Anglię skończyła się 31 października 1940 roku? Hitler chciał w 1941 roku zaatakować Rosję i potrzebował większość samolotów. Zostawił więc Anglię i swoje siły wysłał na podbój Rosji. Ale o tym powiemy sobie innym razem. Dzisiaj na koniec kilka słów o Polskiej Szkole Sobotniej.

W odcinku 66 mówiłem o amerykańskich lotnikach, którzy chcieli okazać wdzięczność za pomoc Polaków podczas wojny o niepodległość Stanów Zjednoczonych. Ponieważ w Ameryce walczyli Kościuszko i Pułaski to ci Amerykanie w Polsce nazwali swoją formację 7 eskadrą myśliwską im. Tadeusza Kościuszki. Krótko mówi się o niej jako Eskadrze Kościuszkowskiej. Eskadra ta składała się z dwóch grup, tą którą dowodził Merian Cooper nazwaną grupą Pułaskiego. Przypomnę może, że jego pra-pradziadek walczył u boku Kazimierza Pułaskiego w USA w wojnie o niepodległość Stanów Zjednoczonych Ameryki. Odznakę tej eskadry zaprojektował jeden z Amerkanów - Elliot Chess. Tą samą odznakę używał później polski dywizjon 303 w Anglii. Jak ona wyglądała? Tadeusz Kościuszko podczas powstania nosił strój krakowski, w tym czerwoną czapkę, rogatywkę. Właśnie ta czapka jest na odznace Eskadry Kościuszkowskiej oraz Dywizjonu 303. Wraz z Kościuszką do powstania poszli chłopi uzbrojeni w kosy. Dwie takie skrzyżowane kosy też widać na odznace. To polska część odznaki. Dlaczego tam są także gwiazdki i paski? Paski i gwiazdki są wzięte z amerykańskiej flagi. Ktoś jednak powie, że na fladze amerykańskiej jest więcej gwiazdek, a na odznace tylko 13. Gdy jednak Amerykanie walczyli o niepodległość USA i gdy pomagali im Kościuszko i Pułaski to wtedy było właśnie tylko 13 stanów, a więc na fladze Amerykanie mieli wtedy tylko 13 gwiazd. Czym się jednak różni odznaka Eskadry Kościuszkowskiej, w której byli Amerykanie, którzy walczyli w Polsce, od oznaki Dywizjonu 303, w którym walczyli Polacy w Anglii? Te dwie odznaki są prawie identyczne. Różnica polega na tym, że na odznace Dywizjonu 303 w Anglii był numer, czyli liczba 303. Tak więc w Eskadrze Kościuszkowskiej latali Amerykanie. Walczyli oni podczas wojny polsko-bolszewickiej w 1920 roku. Później jednak musieli wrócić do Ameryki. Jeden z nich Cooper został reżyserem filmowym. Wymyślił historię o gigantycznym gorylu. Film nazywał się King Kong. Cooper reżyserował ten film oraz grał w nim. Grał oczywiście pilota, który walczył z olbrzymią małpą. My jednak wróćmy do Eskadry Kościuszkowskiej. Gdy wyjechali Amerykanie w tej eskadrze służyli Polacy. Zmieniono wtedy parę razy numer eskadry. W czasach gdy byli w niej Amerykanie była to 7 eskadra myśliwska im. Tadeusza Kościuszki. Później została ona 121 eskadrą, a na koniec 111. Jedna rzecz się jednak nie zmieniła. Eskadra cały czas miała imię Kościuszki. Tak więc najłatwiej zapamiętać jej skrótową nazwę czyli Eskadra Kościuszkowska. Co robiła ta eskadra w Polsce? Za czasów gdy byli w niej Amerykanie walczyła w wojnie polsko-bolszewickiej w 1920 roku. Później w 1936 roku ta pilnowała granicy rosyjskiej. Doszło wtedy do walki i Witold Urbanowicz zestrzelił rosyjski samolot. W 1938 roku dowódcą tego dywizjonu został Zdzisław Krasnodębski. Dywizjon ten składał się z dwóch eskadr 111 i 112. 111 to Eskadra Kościuszkowska. Czy pamiętacie co się wydarzyło w 1939 roku? 1 września 1939 roku rozpoczęła się II wojna światowa. Zdzisław Krasnodębski pożegnał się tego dnia z żoną i poszedł walczyć. Nie wiedział, że zobaczy się z nią dopiero po 6 latach wojny. Witold Urbanowicz był wtedy nauczycielem w szkole lotniczej w Dęblinie. Uczył latać młodych pilotów. Uczył ich polskiej taktyki walki. Podlatywania bardzo blisko i strzelania dopiero wtedy gdy było pewne zwycięstwo. Eskadra Kościuszkowska stacjonowała na lotnisku Zielonka koło Warszawy. 1 września o 4 rano przyszedł komunikat, że Niemcy zaatakowali Polskę. Eskadra Kościuszkowska wzbiła się w powietrze aby bronić Warszawy. Polskim pilotom udało się zatrzymać pierwsze grupy bombowców lecących na Warszawę. Niestety 7 września kazano im odlecieć w okolice Lublina. Warszawa została bez ochrony polskich samolotów. Gdy piloci dolecieli na nowe lotnisko okazało się, że jest tam bardzo mało paliwa. Nie mogli więc często latać. Później 10 września kazano polecieć im jeszcze dalej na południe. 17 września na Polskę napadła Rosja. Wtedy wydano rozkaz, aby polscy lotnicy udali się do Rumunii. Był to wtedy jedyny przyjazny kraj, z którym Polska graniczyła. Polacy mieli umowę z Rumunią. Polskie wojska miały tam wejść, odpocząć i wrócić do walki w Polsce. Niestety Rumunia zerwała umowę z Polską. Rumunia się wystraszyła Hitlera. Bali się, że jak pomogą Polakom to Hitler zaatakuje ich w następnej kolejności. Rumunia wcześniej zgodziła się, że przylecą tam samoloty z Francji i Anglii dla Polaków. Niestety Rumunia się wystraszyła i nie pozwoliła na wylądowanie tych samolotów dla polskich lotników. A gdy Polacy znaleźli się w Rumunii zostali aresztowani. Rumuni osadzili ich w obozach i mieli przekazać Niemcom. W obozie znaleźli się między innymi Witold Urbanowicz oraz Zdzisław Krasnodębski. Urbanowicz był nauczycielem dla młodych pilotów w szkole lotniczej w Dęblinie, a Krasnodębski był dowódcą Dywizjonu. Teraz obaj byli w obozie w Rumunii. Na szczęście Rumuni nie pilnowali zbyt dobrze Polaków. Wszyscy ludzie z obozu uciekli do portu. Polacy przybyli do Francji pełni nadziei. Gdy 1 września 1939 roku Hitler zaatakował Polskę, to Anglia i Francja wypowiedziały mu wojnę dwa dni później czyli 3 września. Niestety ani Anglicy, ani Francuzi nie zrobili nic więcej. Dlaczego Polacy byli pełni nadziei gdy przybyli do Francji? Na początku II wojny światowej Francuzi mieli największą armię na świecie. Gdy polscy piloci i inni polscy żołnierze przybyli do Francji myśleli, że wspólnie niedługo pokonają Hitlera. Niestety stało się inaczej. 10 maja 1940 roku Hitler uderzył na Belgię, Holandię i Luksemburg, a potem także na Francję. Francuzi uciekli ze swojej stolicy i zajęli ją Niemcy. Później Francuzi się poddali. Dlaczego Francuzi mimo, że mieli tak wielką armię tak szybko się poddali? Francuzom brakowało motywacji. Taką motywację u żołnierzy często nazywa się też morale. Francuzi mieli bardzo słabe morale i nie chcieli walczyć. Polacy pomagali Francuzom walczyć. Ale gdy Francja się poddała chcieli zrobić z Polakami to samo co wcześniej Rumuni. Chcieli zamknąć Polaków do obozów i później przekazać ich Niemcom. Wtedy Polacy uciekli do jedynego kraju w Europie, który pozostał i który postanowił dalej walczyć z Hitlerem. Była to Wielka Brytania czyli Anglia. Ale o bitwie o Anglię i Polakach, którzy pomagali w tej walce powiemy sobie w następnym odcinku. Będziemy wtedy mówić o Dywizjonie 303. Powiemy też sobie co się stało z Witoldem Urbanowiczem i Zdzisławem Krasnodębskim. W nagraniu tego odcinka pomagały mi dwie klasy z Polskiej Szkoły Sobotniej w Wellingborough

Powstanie listopadowe było skierowane przeciwko carskiej Rosji. Polacy zbuntowali się i walczyli o swoją niepodległość. Czy jednak wszyscy Rosjanie byli źli? Rosjanie też buntowali się przeciwko tyranii swojego cara. Gdy więc wybuchło powstanie listopadowe Polacy nosili sztandary z napisem: “Za wolność naszą i waszą”. Nosili sztandary z tym napisem nie tylko po polsku, ale także po rosyjsku: “За нашу и вашу свободу”. W ten sposób Polacy pokazywali Rosjanom, że nie chcą walczyć z nimi, ale tylko z tyrania cara. Powstanie listopadowe upadło w 1831 roku, ale to hasło przetrwało. W wersji polskiej i węgierskiej używał go oddział Bema na Węgrzech w 1848. Stało się to hasło jednym z nieoficjalnych polskich mott narodowych. Motto to zdanie, albo cytat. Jednak motto różni się od zwykłych zdań. Motta mają jednak wielki wpływ na ludzi. Ludzie zapamiętują te słowa, często je powtarzają i żyją według nich. Takim mottem dla Polaków były właśnie słowa “za wolność naszą i waszą”. W ich myśl Polacy walczyli o swoją wolność, ale gdy nie udało się jej odzyskać pomagali innym walczyć o ich wolność. Józef Bem walczył o wolność Węgier, a Pułaski i Kościuszko o wolność Stanów Zjednoczonych. Ktoś jednak powie, że to jest głupie, że to się nie opłaca. Dlaczego ktoś miałby narażać swoje życie aby walczyć o cudzą wolność? Np. Kazimierz Pułaski zmarł z powodu ran odniesionych podczas bitwy pod Savannah gdy walczył o niepodległość Ameryki. Czy jego śmierć była daremna? Jego pomoc na pewno przydała się Amerykanom. Pułaski osłaniał wiele odwrotów Washingtona czym wielokrotnie uratował mu życie. Czy nie byłoby jednak lepiej gdyby Pułaski oszczędził swoje życie i czekał na kolejne polskie powstanie? Tak mogłoby się wydawać, że każdy powinien zająć się swoimi sprawami. Że każdy kraj powinien sam walczyć o swoją niepodległość. Zastanówmy się jednak co się dzieje, gdy ktoś pomaga drugiemu, gdy jeden kraj pomaga innemu krajowi. Wyobraźmy sobie dwóch ludzi, którzy wprowadzili się do sąsiednich domów. Są sobie obcy i obojętni. Może jeden ma psa, który kiedyś osikał samochód drugiego. Ten ma o to pretensje i raczej nie lubi tego z psem. Co się jednak stanie gdy wybuchnie pożar i sąsiad przybiegnie na pomoc? Wszystko zostanie wybaczone, prawdopodobnie zostaną przyjaciółmi. A gdyby kiedyś pożar wybuchł w drugim domu sąsiad na pewno pomoże. Podobnie jest z krajami. Leżą obok siebie i często są obojętne albo wręcz wrogie wobec siebie. Gdy jednak jeden kraj pomoże drugiemu. Ludzie, którzy otrzymali tą pomoc nabierają takich ciepłych uczuć i zaczynają zupełnie inaczej myśleć o tych, którzy pomogli. Tak było z Polakami. Nikt im nie pomógł podczas powstania listopadowego. Co jednak zrobili Polacy? Pomagali Węgrom, pomagali Amerykanom i jeszcze w wielu innych miejscach na świecie. Czy to coś zmieniło? Tak, wielu obcokrajowców zaczęło pomagać Polakom. Np. Kazimierz Pułaski walczył wraz ze swoim przyjacielem Johnem Cooperem. Gdy zginął Cooper opowiadał swoim dzieciom o tym dzielnym Polaku. Jego prawnuk Merian C. Cooper przybył do Polski jako ochotnik i błagał Piłsudskiego, aby mógł walczyć. Wraz z nim przybyło 20 innych Amerykanów, którzy walczyli w 7 eskadrze myśliwskiej im. Tadeusza Kościuszki. To oni powstrzymali konną armię Budionnego przed zdobyciem Lwowa w 1920. Tak więc polska pomoc podczas wojny o niepodległość Stanów Zjednoczonych zaowocowała amerykańską pomocą podczas wojny polsko-bolszewickiej w 1920 roku. Czego się z tego uczymy? Gdy stanie ci się wam coś złego moglibyście usiąść i płakać. Wielu ludzi tak robi. Użalają się nad sobą. Tak samo mogli zrobić Kościuszko, Pułaski i Bem. mogli usiąść i rozpaczać, że nie ma Polski. Czy oni tak zrobili? Nie. Zauważyli, że na świecie są także inne narody, które mają problemy i zamiast myśleć o sobie i o tym jak źle im jest postanowili pomóc. Tak samo i wy gdy spotka was coś złego możecie zamiast myśleć o tym jak wam jest źle, możecie się rozejrzeć i zobaczyć czy nie trzeba komuś pomóc. Gdyby wszyscy ludzie myśleli tylko o sobie i o swoich problemach to nikt by nikomu nie pomagał. Gdy jednak jedna osoba pomoże drugiej. To tamta osoba czuje się zobowiązana aby też pomóc. Jeżeli ty komuś pomożesz to taki dobry uczynek kiedyś wróci do ciebie. Tak więc i ty możesz być jak Kościuszko, Pułaski i Bem. Wystarczy tylko spostrzegawczość oraz chęć aby pomóc.

Czym jest Ostrów Tumski? Słowo “ostrów” oznacza wyspę na rzece. Z kolei słowo “tum” oznacza katedrę. Pochodzi to od niemieckiego słowa “dom”. Po niemiecku na katedrę mówi się właśnie “dom”. Tak więc “Ostrów Tumski” można przetłumaczyć jako wyspę katedralną. Dzisiaj już się nie używa słowa “tum”, ale mówimy katedra. Słowa “ostrów” używa się rzadko na określenie wyspy na jakiejś rzece. Czy jednak wiecie, że “Ostrów Tumski” jest nie tylko w Poznaniu? Ostrów Tumski czyli wyspę katedralną można znaleźć w Poznaniu, Wrocławiu oraz Głogowie. Ale jak powstaje taka wyspa na rzece? Rzeki najpierw płyną prosto, ale z czasem zaczynają się coraz bardziej wyginać tak jak wąż. Taka rzeka po jakimś czasie ma pełno zakrętów. Ale później gdy jest mało wody, niektóre z tych zakrętów zarastają, a inne się łączą ze sobą i tak powstają wyspy. Ale dlaczego ktoś chciałby zamieszkać na takiej wyspie? Na jednej z takich wysp był gród Poznan. Skąd się wzięła ta nazwa? Jak pewnie pamiętacie z legendy o Lechu, Czechu i Rusie. Tych trzech braci rozdzieliło się i każdy założył państwo. Po jakimś czasie Czech i Rus postanowili odwiedzić Lecha, który mieszkał w Gnieźnie. Lech dowiedział się, że w jego kierunku idą dwie armie. Zebrał więc swoich wojów i postanowił wyruszyć na bitwę. Gdy już te armie stanęły naprzeciwko siebie, Lech rozpoznał swoich braci Czecha i Rusa. Krzyknął wtedy “Poznan”. Po staropolsku “poznan” znaczy poznaję. Tak właśnie nazwano to miejsce, gdzie się ponownie spotkali trzej bracia. W 965 roku na Ostrów Tumski jechała Dobrawa. Była księżniczką czeską i chrześcijanką. Jeżeli wierzyć legendzie Mieszko był potomkiem Lecha, a Dobrawa Czecha. Ale gdy Dobrawa tak jechała po drodze widziała tylko świątynie pogańskie. Mijała posągi boga Światowita. Ten bóg miał cztery twarze. Wszyscy Polani oraz Mieszko czcili tego boga. Gdy Dobrawa przybyła już na Ostrów Tumski i wzięła ślub z Mieszkiem to zaraz poprosiła go, aby także chrześcijanie mieli swoją świątynię. Mieszko dał Dobrawie jedną dużą salę w grodzie na Ostrowiu Tumskim. Wraz z Dobrawą przybył do Polski Jordan. Został on później pierwszym biskupem Polski. Właśnie w tej sali biskup Jordan i Dobrawa urządzili pierwszy kościół. Dobrawa chciała aby także Mieszko stał się chrześcijaninem. Starała się go namówić, ale Mieszko się długo opierał. Ile czasu zajęło Dobrawie nakłonienie Mieszka aby został chrześcijaninem? Cały rok. Dobrawa przybyła na ślub w 965 roku i wtedy powstał pierwszy kościół. Mieszko dał się ochrzcić dopiero rok później czyli w 966 roku. Dzisiaj jest 2019 rok. Czy moglibyście policzyć ile lat minęło od powstania pierwszego kościoła w państwie Polan? A ile lat minęło od chrztu Mieszka I? Co zapamiętaliście? W 965 roku przybyła Dobrawa i biskup Jordan. Wtedy powstał na Ostrowiu Tumskim pierwszy kościół. Rok później czyli w 966 roku Mieszko I za namową Dobrawy dał się ochrzcić, a z nim całe państwo. Rok później czyli w 967 urodził się ich syn Bolesław zwany Chrobrym. A po nim Świętosława zwana Dumną albo Hardą. Dopiero niedawno odkopano ślady po tym pierwszy grodzie, nazywanym grodem Poznana. Dlaczego dopiero teraz? Dlaczego musiało upłynąć aż 1000 lat? W 1038 roku na Polskę najechał książę Czech Brzestysław I. Zniszczył on Gniezno, Poznań i inne miasta. Później jeszcze wybuchło powstanie ludzi, którzy chcieli wrócić do dawnych bogów, np. do Światowita. Tak więc gdy w 1038 roku przybyli najpierw Czesi i wszystko spalili, po nich przybyli poganie i zniszczyli wszystko do reszty. Na Ostrowiu Tumskim zostały tylko ruiny katedry, a w niej mieszkały dzikie zwierzęta. Później Poznań, a także katedrę na Ostrowiu Tumskim odbudował Kazimierz Odnowiciel. Dopiero niedawno znaleziono ślady tego pierwszego grodu, w którym mieszkał Mieszko I z żoną Dobrawą i dziećmi Bolesławem i Świętosławą. Dzisiaj jak pojedziecie na Ostrów Tumski znajdziecie tam zgodnie z nazwą katedrę, bo Ostrów Tumski znaczy wyspa katedralan. Na ostrów Tumski prowadzą trzy mosty. Jest most Mieszka I, most Bolesława Chrobrego oraz most Biskupa Jordana.

Dlaczego doszło do bitwy pod Grunwaldem? Jak pewnie pamiętacie Polska i Litwa stały się jakby jednym krajem. Krzyżacy mieli konflikt z Litwą i chcieli, aby Polacy się nie wtrącali. Ale przecież Polacy połączyli się z Litwą i nie mogli pozwolić, aby Krzyżacy napadli na Litwę. Gdy więc wielki mistrz krzyżacki Ulrich von Jungingen powiedział Władysławiowi Jagielle, aby nie pomagał Litwie król Jagiełło odmówił. Krzyżacy zamiast więc napaść na Litwę najechali na Polskę. Było to rok przed bitwą pod Grunwaldem czyli w 1409. Krzyżacy napadli wtedy czyli w 1409 roku na Bydgoszcz. Król Jagiełło ją odbił i zaczą się przygotowywać do wielkiej bitwy. Ale Krzyżacy byli schowani za Wisłą. Pilnowali oni wszystkich mostów i brodów, czyli takich miejsc gdzie można przejść. Co zrobili Polacy? Jeszcze w 1409 roku król Polski Jagiełło spotkał się z księciem Litwy Witoldem i razem ustalili plan wojny. Ponieważ musiel przejść Wisłę kazali przygotować most pontonowy. Tak most pontonowy to jest most, który można przenosić z miejsca na miejsce. To taki pływający most, składający się z kilku części, które się łączy. Tak więc w 1410 roku wojska Polskie i Litewskie zaskoczyły Krzyżaków, bo przeszły po moście pontonowym. Do bitwy z Krzyżakami doszło pod wioską Grunwald 15 lipca 1410 roku. Krzyżacy stali już na polu, gdy Polacy i Litwini dopiero się zbierali. Jagiełło kazał się swojej armii schować w lesie. Dzieki temu niemieccy rycerze (bo Krzyżacy to byli głównie Niemcy) stali na słońcu, a Polacy i Litwini byli schowani w cieniu, w lesie. Ale dzięki temu, że byli schowani Niemcy nie wiedzieli też, że armia polsko-litewska się jeszcze nie zebrała. Gdyby Krzyżacy o tym wiedzieli mogliby od razu zaatakować i wygrać, bo walczyli by tylko z częścią wojska Jagiełły. Co zrobił więc król Jagiełło? Jagiełło opóźniał walkę, aby całe jego wojsko się zebrało. Kazał więc tam na polu bitwy odprawić mszę. Później drugą, a potem jeszcze trzecią i czwartą. Krzyżacy się denerowowali bo stali cały czas na słońcu i przysłali Jagielle dwa miecze, mówiąc, że może brakuje mu broni do walki. Dzięki temu opóźnieniu całe wojsko się zebrało i około południa czyli około 12 rozpoczęła się bitwa. Polacy stali po lewej stronie, a Litwini po prawej. Wśród Litwinów byli także Tatarzy, którzy zastosowali swoją taktykę udawanej ucieczki. Prawe skrzydło czyli Litwini i Tatarzy, którzy tam byli zaczęli uciekać. Krzyżacy myśleli, że już wygrali, ale to był tylko podstęp. Litwini wrócili i pokonali Krzyżaków. W tym czasie na prawym skrzydle Polacy też pokonali Krzyżaków. W poprzednim odcinku mówiliśmy o tym, że bitwę pod Grunwaldem uznaje się za koniec średniowiecza. Dlaczego? W tej bitwie Krzyżacy walczyli starym sposobem, czyli ich dowódca walczył razem z innymi rycerzami. Tymczasem Polacy walczyli już nowym sposobem, król Jagiełło nie walczył osobiście, ale kierował bitwą ze wzgórza. Dzięki temu widział co się dzieje i gdzie wysłać pomoc. Krzyżacy walczyli więc w średniowieczny sposób, a Polacy i Litwini w nowy sposób, który stosuje się do dzisiaj. Wprawdzie król Jagiełło nie był na polu bitwy osobiście to jednak także walczył. Na wzgórze wjechał jeden rycerz krzyżacki, ale Jagiełło go pokonał i dalej kierował bitwą. Tymczasem wielki mistrz krzyżacki, który był z tyłu swoje armii to mógł kierować, ale potem walczył na środku i nie wiedział co się dzieje w innych częściach pola bitwy. Dlaczego Jagiełło wygrał tą bitwę? Po pierwsze zaskoczył Krzyżaków szybką przeprawą przez Wisłę dzięki mostowi pontonowemu. Po drugie opóźnił bitwę, aż przybyły prawie wszystkie siły. Po trzecie całą bitwą kierował z miejsca, gdzie wszystko widział i mógł wysłać zapasowe wojska w miejsca gdzie były problemy. Co zapamiętaliście? Dzisiaj nie ma już państwa krzyżackiego, ale czy umielibyście powiedzieć, gdzie ono leżało. Np. jakie miasta należały do Krzyżaków w czasach bitwy pod Grunwaldem? Dzisiaj te miasta należą do Polski, ale w czasach króla Jagiełły były to miasta krzyżackie. Co jeszcze się zmieniło od tamtych czasów? Polska i Litwa stanowiły wtedy jeden kraj. Właśnie dzięki temu razem Polacy i Litwini pokonali Krzyżaków. Może pamiętacie, że Krzyżacy chcieli walczyć tylko z Litwinami, ale Polacy postanowili pomóc, bo przecież mieli wtedy wspólny kraj. Na koniec chciałbym was zapytać czy widzieliście obraz Jana Matejki pt. “Bitwa pod Grunwaldem”? Kogo widać na tym obrazie? Na pierwszy planie w czerwonym ubraniu jest książę litewski Witold. Był on kuzynem Jagiełły. Obok niego widać wielkiego mistrza krzyżackiego Ulricha von Jungingena. Można go poznać po białym ubraniu z wielkim czarnym krzyżem na piersiach. Jeżeli się dobrze przyjżycie to w prawym górnym rogu możecie zobaczyć króla Jagiełłę jak z daleka obserwuje bitwę. Na obrazie jest wiele innych znanych osób. Np. jest tam Zawisza Czarny. Można go poznać po czarnych włosach i kopii w ręce. Kopia to taka długa dzida. Zachęcam was do obejrzenia obrazu Matejki i znalezieniu tych postaci. Na dzisiaj to już wszystko.

W poprzednim odcinku mówiliśmy o Zawiszy Czarnym. Najsłynniejszym polskim rycerzu. Brał on udział w jednej z największych bitew średniowiecza - w bitwie pod Grunwaldem. Bitwa pod Grunwaldem rozegrała się 15 lipca 1410 roku. Ale kto wtedy walczył? Po jednej ze stron byli Krzyżacy, a po drugie Polacy i Litwini. O Krzyżakach mówiliśmy w odcinku 5. W średniowieczu istniały zakony rycerskie, w których byli mnisi wojownicy. Do najsłynniejszych zakonów należeli Templariusze i Krzyżacy. Templariusze to byli rycerze z białymi płaszczami, na których mieli czerwone krzyże, a Krzyżacy to byli rycerze z białymi płaszczami i czarnymi krzyżami. Templariusze byli głównie Francuzami, a Krzyżacy Niemcami. W bitwie pod Grunwaldem Polacy i Litwini walczyli z Krzyżakami, a więc w zasadzie walczyli z Niemcami, bo Krzyżacy to byli głównie Niemcy. Jednak w bitwie pod Grunwaldem walczyło wielu ludzie z wielu krajów. Polskimi i litewskimi siłami dowodził Władysław Jagiełło, a krzyżakami dowodził wielki mistrz Ulrich von Jungingen. Krzyżacy po całym świecie opowiadali, że Władysław Jagiełło wcale nie jest chrześcijaninem i do krzyżaków przyjechało wielu rycerzy, którzy chcieli walczyć z poganami. Oni myśleli, że Jagiełło jest dalej poganinem. W odcinku 61 o Zawiszy Czarnym mówiliśmy, że ten polski rycerz walczył wraz z węgierskim królem Zygmuntem Luksemburskim przeciwko Turkom. Gdy jednak Zawisza Czarny usłyszał o wojnie z krzyżakami od razu przyjechał do Polski i walczył pod Grunwaldem. Ale czy wiecie kogo popierał w tej wojnie król Węgier? Zygmunt Luksemburski popierał krzyżaków i wielu jego rycerzy walczyło po stronie krzyżaków czyli Niemców. Tak więc po stronie krzyżaków walczyło wielu rycerzy z całej Europy, także z Węgier. Ci rycerze myśleli, że król Polski Władysław Jagiełło jest poganinem. Ale kto walczył po polskiej stronie? Przede wszystkim Polacy i Litwini. Polska i Litwa postanowiły się zjednoczyć, ale dlaczego? Polska i Litwa razem walczyły razem z Zakonem Krzyżackim. Dlatego te dwa państwa się połączyły. Połączyli się też władcy tych państw. Jadwiga, która rządziła w polsce wzięła ślub z Jagiełłą, który rządził na Litwie. Być może pamiętacie, że już kiedyś Polacy i Litwini połączyli się przez małżeństwo. Król Polski Władysław Łokietek chciał zawrzeć pokój z Litwą. Polska i Litwa miały wspólnego wroga - Krzyżaków. Tak więc królewicz Kazimierz, którzy później został królem Kazimierzem Wielkim ożenił się z księżniczką litewską Aldoną Anną. Przed ślubem Aldona została chrześcijanką i nowe imię Anna. Przed bitwą pod Grunwaldem stało się coś podobnego. Jadwiga, która była królem Polski wyszła za mąż za Jagiełłę, który był księciem Litwy. Przed ślubem Jagiełło został chrześcijaninem i nowe imię Władysław. W ten sposób ponownie Polska i Litwa zawarły sojusz. Wcześniej Polacy i Litwini wcale nie byli zgodni. Polacy i Litwini walczyli ze sobą, ale ponieważ mieli wspólnego wroga - Krzyżaków to połączyli się. Po połączeniu Polska i Litwa były jednym krajem. Jak wcześniej wzięli ślub Kazimierz Wielki i Aldona Anna to Polska miała tylko sojusz z Litwą. Teraz ślub Jadwigi i Władysława Jagiełły doprowadził do połączenia Polski i Litwy. Tak więc podczas bitwy pod Grunwaldem Polska i Litwa walczyły razem po jednej stronie. Ale kiedy odbyła się bitwa pod Grunwaldem? Bitwa pod Grunwaldem odbyła się 15 lipca 1410. Była to jedna z największych bitew średniowiecza. Jak wyglądała ta bitwa powiemy sobie w następnym odcinku. Co zapamiętaliście? Kiedy doszło do bitwy pod Grunwaldem? 15 lipca 1410 roku. Kto walczył po stronie Krzyżaków? Krzyżacy to był zakon, w którym byli prawie sami Niemcy. Krzyżacy jednak opowiadali wszystkim, że Władysław Jagiełło tylko udaje, że jest chrześcijaninem, tak więc po stronie Krzyżaków walczyli rycerze z zachodniej Europy. Kto walczył po stronie Polaków i Litwinów? Właśnie Polacy i Litwini. Mieli oni też najemników z Czech oraz Tatarów. Niektórzy ludzie uważają, że ta bitwa to była ostatnia bitwa średniowiecza i że średniowiecze skończyło się właśnie w 1410 roku. Inni historycy uważają, że średniowiecze skończyło się trochę później bo w 1453 kiedy upadł Konstantynopol, a jeszcze inni historycy mówią, że średniowiecze skończyło się w 1492, kiedy na pierwszą wyprawę wyruszył Krzysztof Kolumb. Czy widzicie, co te daty mają wspólnego? Bitwa pod Grunwaldem była w 1410, upadek Konstantynopola w 1453, a wyprawa Kolumba w 1492. Wszystkie te daty zaczynają się od 1400. Właśnie w tych latach skończyło się średniowiecze.

Witam was w specialnym odcinku podkastu “Historia dla Dzieci”. Dzisiaj jest 30 września i dzisiaj przypada Międzynarodowy Dzień Podkastów. Z tej okazji wraz z innymi podkasterami (ale nie tylko podkasterami bo także naszymi przyjaciółmi) postanowiliśmy przeczytać fragmenty książek, do których przeczytania chcielibyśmy was zachęcić. W dzisiejszej audycji będziecie mogli posłuchać pani Joanny Niewiem, która uczy polskie dzieci z Wellingborough. Wstępnie już się zaczęliśmy umawiać na wspólną lekcję historii z której być może wyjdzie także nagranie, być może o bitwie o Anglię, w której brało udział wielu Polaków. W każdym bądź razie, pani Joanna nagrała dla was fragment książki Albina Siekierskiego pt. “Nastaje zmierzch”, jest to beletryzowana biografia Wojciecha Korfantego. Ja tej książki jeszcze nie czytałem, ale już zamówiłem sobie. Kim był Wojciech Korfanty. Był jednym z Polaków, który po I wojnie światowej starał się o przyłączenie do Polski terenów Wielkopolski oraz Śląska. Między innymi stał na czele III powstania śląskiego. Dzisiaj jest 30 września, a wczoraj w niedzielę 29 byłem w gościnie u Gabrysi i Ignacego z Poznania. Gabrysia ma 10 lat, a Ignacy 7, wraz z nimi nagraliśmy materiał do odcinka o Ostrowiu Tumskim w Poznaniu.

Najsłynniejszym rycerzem Karola Wielkiego był jego siostrzeniec czyli hrabia Roland. Osłaniał on odwrót wojsk Karola Wielkiego i zginął w walce. Napisano o nim Pieśń o Rolandzie, którą czytali wszyscy w całej Europie. My dzisiaj jednak będziemy mówić o polskim rycerzu, który zginął w bardzo podobny sposób. Najpierw powiedzmy sobie jednak jakie cechy musiał mieć prawdziwy rycerz? 1. Rycerz musiał być silny, aby unieść zbroję oraz broń 2. Musiał być odważny 3. Wierni danemu słowu 4. Zawsze walczył sprawiedliwie 5. Rycerze byli uprzejmi wobec kobiet A jak byli ubrani rycerze i jaką mieli broń? Rycerze pojawili się w średniowieczu, byli to żołnierze cali ubrani w zbroję. Siedzieli na koniach, które często też miały zbroję. Taki rycerz wyglądał trochę jak człowiek schowany w robocie. A jaką broń mieli rycerze? Mieli oni miecz, włócznia (kopia), topór oraz sztylet zwany mizerykordią. Polacy na rycerzy mówili “raciądz” bo w dawnym języku na walkę mówiło się “rać” [ratъ]. Od tej starej nazwy rycerza powstała nazwa miasta Raciąż. Później jednak Polacy przejęli nazwę rycerzy od Niemców. Niemcy na rycerza mówili ritter. Po niemiecku ritter oznacza jeźdźca, a to słowo pochodzi od łacińskiego słowa “ride” czyli jazda. Czyli słowo rycerz powstało od słowa jeździec. Po francusku na rycerzy mówi się “chevalier”, a po hiszpańsku “caballero” i te słowa też oznaczają jeźdźca. Jak więc widzicie już sama nazwa świadczy o tym, że rycerze walczyli głównie konno. Czasami musieli jednak walczyć pieszo. Co robili poza walką? Jedną z ulubionych rozrywek rycerzy była gra w szachy. Ale dlaczego tak lubili tą grę? Rycerze lubili uczciwą walkę. Np. gdy rycerz walczył mieczem, a jego przeciwnikowi miecz się złamał to rycerz dawał przeciwnikowi swój zapasowy miecz, aby walka była uczciwa. Właśnie dlatego rycerze lubili szachy. Każdy ma tyle samo pionków, nie można też robić niczego w ukryciu. Walka na szachownicy jest uczciwa i rycerska. We Francji najsłynnieszym rycerzem był hrabia Roland o którym napisano “Pieśń o Rolandzie”. W Polsce jednak najsłynniejszym rycerzem był Zawisza Czarny. Zawisza Czarny znał osobiście wielu królów. Pomagał królowi Węgier Zygmuntowi Luksemburskiemu w walce z Turkami. W tamtych czasach Turcja zagrażała całej Europie. Nie tylko Węgrom, ale także Polsce oraz innym krajom. W 1453 Turcy zdobyli Konstantynopol i w ten sposób upadło cesarstwo bizantyjskie. Turcy byli wtedy potęgą i tylko wspólnym wysiłkiem można było ich pokonać. Tak więc chociaż Zawisza Czarny był Polakiem pomagał królowi Węgier w walce z Turkami. Gdy jednak usłyszał o wojnie Polski z Zakonem Krzyżackim od razu przyjechał do Polski i brał udział w bitwie pod Grunwaldem. Bitwa ta miała miejsce w 1410 roku i niedługo nagramy osobny odcinek poświęcony tej bitwie. Niektórzy mówią, że to właśnie Zawisza Czarny uratował królewski sztandar podczas bitwy pod Grunwaldem. Jak by nie było Polacy zwyciężyli Krzyżaków. Zawisza wiedział jednak, że największym zagrożeniem dla Polski i Węgier jest Turcja. Król Polski Władysław Jagiełło i król Węgier Zygmunt Luksemburski nie lubili się jednak. Co zrobił Zawisza Czarny? Zawisza Czarny był świetnym negocjatorem oraz dyplomatą. Co to znaczy, to oznacza, że umiał pogodzić ludzi, którzy się pokłócili. Właśnie Zawisza Czarny doprowadził do zawarcia pokoju pomiędzy Zygmuntem Luksemburskim oraz Władysławem Jagiełłą. Zawisza był w tym tak dobry, że Władysław Jagiełło wysłał go w 1414 na Sobór w Konstancji jako jednego z polskich posłów. Czym się zajmował Sobór? Sobór w Konstancji był czymś w rodzaju dzisiejszej Organizacji Narodów Zjednoczonych. Dzisiaj gdy jakieś kraje się pokłócą to jadą do ONZ i tam dyskutują kto ma rację. W 15 wieku czymś takim był właśnie Sobór. Dyskutowano tam wiele rzeczy, ale jedną z nich była wojna Polski z Zakonem Krzyżackim. Krzyżacy przegrali wojnę, ale wszystkim opowiadali kłamstwa o Polakach. Zawisza Czarny pojechał na Sobór w Konstancji i udowodnił, że te kłamstwa nie były prawdziwe. W 1415 roku wraz z Zygmuntem Luksemburskim podróżował do Aragonii w Hiszpanii i tam wygrał turniej rycerski. W 1424 roku Władysław Jagiełło się ożenił po raz czwarty, a na koronację jego żony przyjechało wiele osób. Właśnie wtedy Zawisza Czarny zaprosił na ucztę trzech królów: króla Polski Władysława Jagiełłę, króla Węgier Zygmunta Luksemburskiego oraz króla Danii Eryka Pomorskiego. Oprócz tych trzech królów na ucztę do Zawiszy przyszło jeszcze wiele książąt oraz innych dostojników. W 1428 roku Zawisza Czarny ponownie pomagał królowi Węgier w walce z Turkami. Niestety król Węgier przegrał i musiał się wycofać. Zawisza Czarny osłaniał jego odwrót. Król gdy już się przeprawił przez wodę posłał po Zawiszę łódź, ale on nie chciał zostawić swoich żołnierzy. Dlaczego nie uciekał? Jednym z powodów była odwaga, ale był też drugi powód. Jak Zawisza coś obiecał to zawsze dotrzymywał swojego słowa. Dlatego powstało przysłowie. Polegać jak na Zawiszy. Zawisza Czarny miał czterech synów. Wielu jego potomków także było bardzo odważnych. Hetman Koniecpolski (tak się nazywał, być może dlatego, że mieszkał na końcu Polski) oraz major Henryk Dobrzański, który miał przydomek Hubal. Co zapamiętaliście? Rycerze byli odważni, zawsze dotrzymywali słowa, byli uprzejmi wobec kobiet. We Francji najsłynniejszym rycerzem był hrabia Roland, który osłaniał odwrót Karola Wielkiego i wtedy zginął. W Polsce najsłynniejszym rycerzem był Zawisza Czarny, który osłaniał odwrót króla Węgier i także zginął. Zawisza Czarny był bardzo silny i wygrywał turnieje rycerskie, ale był też świetnym dyplomatą. Potrafił pogodzić króla Polski i króla Węgier. Dzisiaj już nie ma rycerzy, ale dalej można dotrzymywać słowa jak Zawisza. Dalej też można być uprzejmym. Niektórzy się dziwią i pytają dlaczego mężczyźni powinni otwierać drzwi przed kobietami. Przecież kobiety potrafią same otworzyć sobie drzwi. Takie zachowanie pochodzi właśnie z czasów, kiedy byli rycerze. W tamtych czasach drzwi były strasznie duże i ciężkie. Rycerze ponieważ byli oni bardzo silni otwierali drzwi przed damami. Dzisiaj nie potrzeba już takiej siły aby otworzyć drzwi. Może to zrobić nawet dziecko, ale pozostał taki zwyczaj. Pomysł na ten odcinek podsunęła nam pani Bernadeta, której bardzo dziękujemy za miłe słowa i podpowiedź tematu. Zapraszam na naszą stronę oraz do grupy na Facebooku: [link] [link]

W tym roku na wakacje wybraliśmy się do Francji. Jadąc autostradą widziałem tablice z nazwami kolejnych miast, które mijaliśmy. Dla kogoś kto nie zna historii nazwy takie jak Nancy (Nansi), Awinion czy Marsylia pewnie niewiele mówią. Np. we wspomnianym Nancy mieszkał polski król Stanisław Leszczyński i rządził tam Lotaryngią. Kiedyś pewnie nagramy o tym odcinek, dlaczego polski król zamiast w Polsce rządził w stolicy Lotaryngii czyli w Nancy zamiast w Polsce. Z kolei Awinion to miasto związane z tz. niewolą awiniońską papieży. Wszystkim może się wydawać, że papieże zawsze mieszkali w Rzymie, ale 7 papieży musiało mieszkać we Francji właśnie w mieście Awinion. A co z Marsylią - z czym wam się kojarzy to miasto? Dla Francuza odpowiedź jest prosta - tam powstał hymn Francji, który nazywa się właśnie marsylianką. W samym Paryżu jest Hotel Lambert. Znajduje się on niedaleko katedry Notre-Dame, która niedawno się paliła. Ten hotel należał do księcia Adama Czartoryskiego, a w hotelu mieszkali między innymi Fryderyk Chopin, Juliusz Kossak, Juliusz Słowacki i Adam Mickiewicz. Jak ktoś zna historię, to nigdzie się nie nudzi, bo wszędzie zdarzyło się kiedyś coś ciekawego. A jak widzicie wiele miejsc we Francji ma związek z Polską historią np. Nancy w Lotaryngii czy Hotel Lambert w Paryżu. Dziś będziemy mówić o kimś, kto też miał wpływ na polską historię. Zajmiemy się czymś co się zdarzyło bardzo dawno temu, gdy jeszcze nie było Francji. Istniało wtedy państwo Franków. Być może zauważyliście, że nazwa Francja i Frankowie brzmi dosyć podobnie. Czy to jest to samo, czy państwo Franków było Francją? Aby odpowiedzieć na to pytanie przyjrzymy się historii Franków oraz ich najsłynniejszego władcy czyli Karola Wielkiego. Frankowie pojawili się na terytorium dzisiejszej Belgii, stamtąd podbili najpierw całe terytorium dzisiejszej Francji, terytorium zachodnich Niemiec, północ Włoch oraz północ Hiszpanii. Można więc powiedzieć, że Frankowie rządzili w prawie całej zachodniej Europie. W tamtym czasie w Hiszpanii rządzili muzułmanie, postanowili oni podbić także Francję i w tym celu przekroczyli góry Pireneje. Na granicy między Francją a Hiszpanią są właśnie te góry. Gdy więc armia muzułmańska przekroczyła Pireneje napotkała na swojej drodze armię wodza Franków o imieniu Karol. On rozgromił armię muzułmańską i dostał przydomek Młot. Od tamtej pory wszyscy nazywali go Karolem Młotem. To była bitwa pod Poitiers, a było to w roku 732. Po Karolu Młocie władzę objął jego syn Pepin Krótki. On został królem Franków. Po nim władzę objął słynny Karol Wielki. Państwo Franków nazwywa się też czasami państwem Karolingów, bo dużo władców miało na imię Karol. Np. Karol Młot i Karol Wielki. Dlaczego tata nazywał się Pepin Krótki, a syn Karol Wielki? Pepin miał wzrostu około 150cm, a Karol Wielki aż 184cm. Dzisiaj jest dużo wyższych ludzi od Karola, ale w jego czasach był on jednym z najwyższych ludzi. Był on jednak tak wielkim królem, że po francusku oraz angielsku słowa Karol Wielki stały się jednym słowem: Charlemagne. Tak długo to mówiono, że te słowa się skleiły i teraz jest to jedno słowo po angielsku i francusku. Inni królowie chcieli być tacy jak Karol Wielki i dlatego od jego imienia powstało słowo król. Po frankońsku imię Karol brzmiało Karl i od tego imienia powstało czeskie słowo kral, a potem także polskie król. Karol Wielki był jednak czymś więcej niż królem. W 800 roku odwiedził papieża w Rzymie. We Włoszech rządzili wtedy Longobardowie. Papież poprosił Karola o pomoc i ten wyzwolił papieża spod władzy Longobardów. Jak papież go nagrodził? Gdy więc odwiedził papieża w Rzymie w 800 roku - papież koronował go na cesarza rzymskiego.

Kto był pierwszym królem Polski podczas rozbicia dzielnicowego? Przemysław II. Jak pewnie pamiętacie w Polsce rządziło 7 historycznych władców, a potem Polska podzieliła się na dużo części. Ten podział to właśnie rozbicie dzielnicowe. Ale jak zapamiętać tych 7 władców przed rozbiciem dzielnicowym? Zdanie “Moja babcia miała kebaba bo wzięła barana” ma 7 słów, pierwsza litera każdego słowa to pierwsza litera imienia jednego z tych 7 władców, czyli Mieszka I, Bolesława II Chrobrego, Mieszka II Lamberta, Kazimierza I Odnowiciela, Bolesława II Śmiałego, Władysława I Hermana oraz Bolesława III Krzywoustego. Ten ostatni władca czyli Bolesław III Krzywousty podzielił Polskę pomiędzy swoich synów i tak doszło do rozbicia dzielnicowego. Pierwszym królem, który chciał połączyć te części na nowo był Przemysław II. Był on księciem poznańskim i rządził w Wielkopolsce. Ale jak udało mu się połączyć inne części Polski? Przemysł II dostał w spadku najpierw Małopolskę z Krakowem, a później także Pomorze. Małopolskę z Krakowem dostał Przemysław II od Henryka IV Prawego. Wtedy też Przemysław II zaczął używać symbolu koronowanego orła, którego używał właśnie Henryk Prawy. Jakie części Polski miał więc Przemysł II? Po swoim ojcu odziedziczył Wielkopolskę, a potem po innych krewnych Małopolskę i Pomorze. Ze stolicy Małopolski Przemysł II przywiózł insygnia koronacyjne, które pozostały po poprzednim królu czyli Bolesławie II Śmiałym. 26 czerwca 1295 - Przemysł II został koronowany. Jako pierwszy król polski używał on też symbolu białego orła. Minęło aż 219 lat od poprzedniej koronacji Bolesława II Śmiałego. Niestety król nie żył długo po koronacji. Zmarł 8 lutego 1296. Czyli był królem około 7,5 miesiąca. A jak doszło do tego, że umarł tak szybko? Król w momencie śmierci miał niecałe 39 lat. Ostatnie dni karnawału czyli zapusty postanowił Przemysław II spędzić w nieobwarowanym Rogoźnie. Co to znaczy, że miasto jest obwarowane? Obwarować to otoczyć miasto murami, dzięki czemu ludzie w tym mieście byli bezpieczni. Niestety Rogoźno było nieobwarowanym miastem, czyli nie miało murów obronnych. Przemysław II spędził tam zapusty, a następnego dnia zdarzyło się coś strasznego. Ktoś porwał króla. Nie wiadomo dokładnie kto. Prawdopodobnie byli to Brandenburczycy. Brandenburgia to część Niemiec blisko granicy z Polską. Dziś stolicą tego regionu jest Berlin. Polacy często walczyli z Niemcami z Brandenburgii. Prawdopodobnie to właśnie Brandenburczycy zorganizowali to porwanie, a pomagali im chyba także zdrajcy z otoczenia króla. Kiedy doszło do tego porwania? 8 lutego 1296 roku, była to środa popielcowa czyli pierwszy dzień 40-dniowego postu. W tą środę nad ranem porywacze wdarli się do Rogoźna i chcieli pojmać króla Przemysła II. On długo się bronił i dopiero gdy był ranny porywacze go pojmali. Gdy uciekali zobaczyli pogoń. Wtedy postanowili zabić Przemysła II. Zabito go w miejscu, które do dzisiaj nazywa się Porąblice. W miejscu śmierci króla rośnie dąb, któremu nadano imię Przemysł II. Co zapamiętaliście? A jak zapamiętać pierwszych 7 władców polski? Można ułożyć sobie zdanie i pierwsze litery każdego słowa to pierwsze litery imion pierwszych 7 władców. Moja babcia mnie kopnęła bo wzięłam bułkę. Możecie sobie ułożyć własne zdanie, które pomoże wam zapamiętać pierwsze litery imion tych 7 pierwszych historycznych władców Polski.

Dzisiejszy odcinek będzie odcinkiem specjalnym i jednocześnie najdłuższym. Poświęciliśmy go kwestii talentów Gallupa u dzieci. Być może wiecie o 34 talentach, które mogą odkryć dorośli. Chodzi o talenty Gallupa, po angielsku strengths czyli takie mocne strony każdego z nas. Te 34 talenty to cechy uszeregowane w pewnym porządku. Te cechy, które ma się u góry listy są dominujące i widać je w każdym działaniu. Np. moje górne 6 talentów to: Kontekst, Uczenie się, Analityk, Indywidualizacja, Dowodzenie oraz Zgodność. Kontekst sprawia, że zawsze szukam kontekstu danej sprawy. Przydaje mi się ta cecha w nauce historii, bo historia to kontekst do współczesnych wydarzeń. Drugą moją cechą jest Uzenie się, co przejawia się w tym, że lubię poznawać nowe rzeczy. Analityk oznacza, że analizuję prawie każdą rzecz, którą słyszę. Indywidualizacja sprawia, że podchodzę indywidualnie do każdej osoby, także do siebie. Dowodzenie to umiejętność przejmowania kierownictwa w sytuacjach, gdy panuje bałagan. Szósta cecha czyli Zgodność - po angielsku Harmony sprawia, że staram się zachować pokojowe stosunki z innymi. Kolejność tych cech jest ważna. Każdy ma te talenty albo mocne strony, ale każdy ma je ułożone w innej kolejności. Niedawno instytut Gallupa wprowadził takie testy dla dzieci w wieku od 10 do 14 lat. Mocne strony u dzieci to tylko 10 talentów, a test odkrywa górne trzy. Co jednak mogą zrobić rodzice dzieci młodszych. Można wyśledzić te talenty albo mocne strony u dzieci poprzez obserwację. Tyle może krótkiego wstępu. Do audycji zaprosiłem Dominikę Łysio. Aktywnie propaguje ona odkrywanie talentów Instytutu Gallupa, szczególnie wśród dzieci i młodzieży. W działaniu i w pracy z grupą jest praktyczna i otwarta, a teraz prowadzi także portal Tropiciele Talentów. Towarzyszy ona i wspiera rodziców i dzieci w wieku 10-15 lat w wykonaniu Badania Strenghts Explorer. Rozmowę zaczęliśmy od naszych własnych talentów, czyli tych talentów dla dorosłych. Tak się stało, że pierwszy talent czyli Kontekst mamy taki sam. Później przeszliśmy do meritum czyli do tych określonych przez Gallupa talentów oraz tego jak się one ujawniają u dzieci. Ja miałem okazję odkrywać talenty dla 5 nastolatków, z którymi prowadzę lekcje historii, zaś Dominika podzieli się swoim szerszym i bogatszym doświadczeniem Mamy już zaplanowany kolejny odcinek, w którym omówimy kwestię poszukiwania talentów u młodszych dzieci. Tak więc jeżeli interesuje was ten temat to zapraszam niedługo. Strona i grupa Tropiciele Talentów: [link] [link]

Ludzie od dawna chcieli zwrócić uwagę na warunki w jakich żyją dzieci. W tym celu ustalono, że jeden dzień w roku będzie poświęcony właśnie dzieciom. Który to dzień? Być może odpowiecie, że oczywiście 1 czerwca to dzień dziecka. Okazuje się jednak, że to nie takie proste. Najstarszy jest chyba amerykański dzień dziecka, bo obchodzony już od 1857 roku, a obchodzi się go w drugą niedzielę czerwca. Kolejny to chyba turecki dzień dziecka obchodzony 23 kwietnia, a obchodzi się go gdzieś już od 1920 roku. Znany nam 1 czerwca jest obchodzony od 1950 roku. Obchodzi się go głównie w krajach, które kiedyś należały do bloku komunistycznego. Na zachodzie obchodzi się Powszechny Dzień Dziecka 20 listopada w rocznicę uchwalenia przez ONZ “Deklaracji praw dziecka”. Tą deklarację uchwalono właśnie 20 listopada 1959 roku. Kiedyś świat był podzielony na dwa bloki. Ten podział widać było także w dacie dnia dziecka. Dzisiaj około 50 krajów obchodzi dzień dziecka 1 czerwca, 25 krajów 20 listopada, a jeszcze inne kraje mają swoje własne daty. Np. USA w drugą niedzielę czerwca, a Anglia, gdzie my mieszkamy w drugą niedzielę maja. Tyle może krótkiej historii, bo to przecież audycja historyczna. Dzisiejszy odcinek będzie specjalny, bo na 1 czerwca wraz z innymi podkasterami postanowiliśmy nagrać wiersze oraz opowiadania dla dzieci. Jednak nagranie każdego podkastera ukaże się w innym podkaście. U nas, w tym odcinku będziecie mogli za chwilę wysłuchać nagrania Lokomotywy z Northampton. Nagrali oni fragment książki “Dzieci z Bulerbyn”. Naszego nagrania możecie posłuchać w podkaście “Tomograf”. Zapraszam do wysłuchania fragmentu książki Astrid Lindgren “Dzieci z Bullerbyn”. [link] [link] [link] [link]

Prawie 100 lat temu Maria Skłodowska-Curie dostała w prezencie od prezydenta USA 1 gram radu. Ile to jest jeden gram? Spinacz do papieru albo mała guma do żucia waży 1 gram. Dlaczego więc prezydent USA dał Marii tylko 1 gram radu. Ten 1 gram radu kosztował wtedy 100.000 dolarów. Kim była Maria Skłodowska-Curie i do czego był jej potrzebny ten rad? Maria Skłodowska-Curie urodziła się podczas zaborów. Zabory to okres 123 lat, kiedy nie było Polski. Była podzielona między Rosję, Prusy i Austrię. Maria urodziła się w rosyjskim zaborze. Jej rodzice byli nauczycielami. Jej ojciec był nauczycielem matematyki i fizyki oraz dyrektorem szkoły dla chłopców. A jej mama była przełożoną pensji dla dziewcząt. Dziewczynki nie mogły w tamtych czasach uczyć się tego samego co chłopcy. Najpierw Marię uczył jej tata oraz starsze rodzeństwo. Maria była najmłodsza z pięciorga dzieci. Później uczyła się na takim latającym uniwersytecie. Ponieważ nie wolno było uczyć dziewczynek ten uniwersytet latał od jednego domu do drugiego, aby policja go nie złapała. Nie wolno tam było robić notatek, aby policja nie miała dowodów, a więc Maria musiała wszystko zapamiętywać w głowie. Później postanowiła wraz z siostrą pojechać do Paryża na studia, ale nie miały pieniędzy. Umówiła się więc ze swoją starszą siostrą Bronią, że najpierw ona czyli Maria będzie pracować i zapłaci za studia siostry, a potem jej siostra zapłaci za jej studia. Maria została więc nauczycielką i wysyłała pieniądze Broni do Paryża. Maria uczyła dzieci bogatych ludzi za pieniądze, ale w wolnych chwilach uczyła biedne dzieci za darmo, a to też było wtedy zakazane. Później Bronia zaprosiła ją do siebie do Paryża i później ona płaciła za studia Marii. Maria studiowała matematykę i fizykę. Na studiach poznała naukowca Piotra Curie i wyszła za niego za mąż. Oboje byli bardzo biedni po ślubie pojechali na przejażdżkę rowerami. W 1903 roku Maria skończyła studia i napisała pracę doktorską “Badanie ciał radioaktywnych”. Za te badania nad ciałami radioaktywnymi jej mąż oraz jeszcze jeden fizyk dostali nagrodę Nobla. Jej mąż Piotr Curie zaprotestował i powiedział, że Maria jako pierwsza zaczęła pracować nad radioaktywnością wtedy dopisano Marię i jako trzecia dostała nagrodę Nobla z fizyki w 1903 roku. Ale czy wy wiecie co to jest radioaktywność? Promieniowanie uranu odkrył Henri Becquerel, ale nie wiedział skąd się ono bierze. Dopiero Maria będąc jeszcze studentką odkryła, że promieniowanie pochodzi z samego atomu uranu. Zaczęła badać ten uran, później dołączył do niej mąż i dlatego w 1903 roku nagrodę Nobla z fizyki dostali Henri Becquerel, Piotr Curie oraz Maria Curie. Takie promieniowanie jest bardzo groźne. Mąż Marii specjalnie położył sobie na ramieniu kawałek uranu. W tym miejscu zrobiła mu się rana, która nie chciała się zagoić. Aby zdobyć trochę uranu Maria i Piotr musieli przekopać całe góry pewnej rudy. Z jednej tony tej rudy otrzymywali tylko 1 gram uranu. Ile to jest tona? Tona to 1000 kilogramów. Mały samochód waży 1 tonę. Tak więc z rudy o wadze 1 tony oni otrzymywali tylko 1 gram uranu. Ale przy okazji odkryli dwa inne pierwiastki chemiczne. Maria nazwała pierwszy Polon od Polski, a drugi Rad, bo radius po łacinie znaczy promień. Wszystkie te pierwiastki czyli Uran, Polon i Rad były bardzo promieniotwórcze. Uran, Polon i Rad to pierwiastki chemiczne. Można je znaleźć w układzie okresowym pierwiastków. Uran jest oznaczany literką U i ma numer 92, Polon jest oznaczany literkami Po i ma numer 84, a Rad jest oznaczany literami Ra i ma numer 88 W 1906 roku Piotr Curie został potrącony przez wóz i zmarł. Sorbona czyli uniwersytet w Paryżu zaproponował Marii aby uczyła zamiast swojego męża. W ten sposób Maria stała się pierwszą kobietą profesorem na Sorbonie w Paryżu. W 1911 Maria dostała drugą nagrodę Nobla. Tym razem z chemii. Jest więc jedyną osoba, która dostała dwie nagrody nobla z dwóch różnych dziedzin. Najpierw z fizyki, a potem z chemii. W 1914 roku wybuchła I wojna światowa. Maria dostała jako jedna z pierwszych kobiet we Francji prawo jazdy i jeździła na front robiąc rannym żołnierzom zdjęcia rentgenowskie. Promieniowanie, które odkryła Maria jest szkodliwe, ale może też być pożyteczne np. do robienia zdjęć rentgenowskich. Maria i jej mąż nie byli jedynymi, którzy dostali nagrodę Nobla w ich rodzinie. Jej córka Irena oraz jej mąż Fryderyk odkryli sztuczne promieniowanie. W latach dwudziestych kobiety w USA zebrały pieniądze na rad dla Marii, aby mogła kontynuować badania. Ten rad przekazał jej prezydent USA w 1921 roku czyli 98 lat temu. Niestety Maria zachorowała przez promieniowanie nad którym pracowała. W 1934 roku odwiedziła Polskę po raz ostatni i tego samego roku zmarła. Promieniotwórcze rzeczy trzeba przechowywać w ołowianych pojemnikach, bo ołów nie przepuszcza promieniowania. Maria Curie została tak dużo napromieniowana, że musiano ją pochować w ołowianej trumnie. Także jej papiery, a nawet książka kucharska jest przechowywana w ołowianym pojemniku, bo jest niebezpiecznie napromieniowana. Maria nie tylko przyczyniła się do odkrycia radioaktywności oraz dwóch nowych pierwiastków. Była ona też pierwszą kobietą w wielu dziedzinach. Np. była pierwszą kobietą - noblistką, pierwszą kobietą profesorem, pierwszą kobietą kierowcą itd. Parę osób pytało mnie o możliwość jednorazowego wsparcia. Załączam więc link do mojego paypala. [link]

Dziś przywitali was Staś i Antek z Wrocławia, a ich mama Kasia podsunęła mi pomysł aby nagrać odcinek o stolicach. Muszę was jednak uprzedzić, że temat stolicy Polski jest bardzo skomplikowany. Najpierw muszę was jednak zapytać czy wiecie co to jest stolica? Stolica to najważniejsze miasto, które najczęściej jest również największe. W Polsce stolicą jest teraz Warszawa i rzeczywiście jest ona największym miastem. Ale np. w USA największe miasta to Nowy York i Los Angeles, a stolicą jest Washington jest od nich o wiele mniejszy. Jednak w większości krajów stolica jest największym miastem, w którym mieszka najwięcej ludzi. W Polsce takim miastem jest Warszawa, ale jak to się stało, że została ona stolicą? O tym właśnie będzie dzisiejsza audycja. Pierwszym historycznym władcą Polski był Mieszko I. Jeździł on po wielu miastach i w zasadzie nie miał stałej stolicy, a jednak historycy mówią, że stolicą było Gniezno. Dlaczego tak twierdzą? Skąd wiemy, że pierwszą stolicą Polski było Gniezno? Kiedy Mieszko I napisał list do papieża (ten list nazywa się Dagome Iudex) to właśnie Gniezno podał jako stolicę. Później jego syn Bolesław I Chrobry zaprosił cesarza Ottona III na zjazd, który się odbył właśnie w Gnieźnie. Stąd nazwa: zjazd gnieźnieński, który odbył się w 1000 roku. Bolesław I Chrobry oraz jego syn Mieszko II Lambert byli też koronowani w Gnieźnie. Tam też Bolesław przechowywał szczątki św. Wojciecha. Tak więc pierwszą stolicą Polski było Gniezno. Pamiętacie jednak co się stało gdy Polską rządził Mieszko II Lambert? Kraj został zniszczony przez sąsiadów, którzy go napadali, szczególnie przez Czechów. Dodatkowo ludzie się zbuntowali. Dlaczego jednak Kazimierz Odnowiciel przeniósł stolicę do Krakowa? Gniezno było całe zniszczone i trzeba było je dopiero odbudować. Kazimierz Odnowiciel ożenił się z ruską księżniczką Marią Dobronięgą. Maria nie chciała mieszkać w zniszczonym Gnieźnie, ona chciała aby stolicą był Kraków. Kazimierz Odnowiciel i Maria Dobroniega mieli dwóch synów: Bolesława II Śmiałego i Władysława Hermana. Pierwszy został po śmierci ojca królem w Krakowie, a drugi był księciem na Mazowszu i mieszkał w Płocku. Czy pamiętacie co zrobił Bolesław II Śmiały? Pokłócił się z krakowskim biskupem Stanisławem i kazał go zabić. Za to został wygnany z Polski. Władcą Polski został więc jego brat Władysław Herman. Ten jednak nie pojechał do Krakowa, ale został w Płocku, dlaczego? Później jego syn czyli Bolesław III Śmiały także miał stolicę w Płocku. Zobacznie omówiliśmy dopiero 7 historycznych władców i już mamy trzy stolice. Zapamiętaliście może jakie stolice Polska miała w ich czasach? Mieszko I, Bolesław I Chrobry oraz Mieszko II mieli stolicę w Gnieźnie. Później Kazimierz Odnowiciel oraz Bolesław II Śmiały mieli stolicę w Krakowie, a potem Władysław Herman oraz Bolesław III Krzywousty mieli stolicę w Płocku. Po śmierci Bolesława III Krzywoustego Polska podzieliła się na wiele małych kawałków i każdy z nich miał swoją stolicę. Gdybym chciał wszystkie wymienić to nie starczyłoby mi czasu. W tamtym jednak czasie było trzech królów: Przemysł II, Wacław II oraz Wacław III. Wszyscy trzej byli koronowani w Gnieźnie. Jednak Przemysł II mieszkał w Poznaniu, dlaczego? Przemysł II był księciem poznańskim, a gdy został królem Polski dalej mieszkał w Poznaniu. Tak więc na krótko także Poznań był stolicą Polski. Polskę połączył na nowo Władysław Łokietek. Poprzedni królowie czyli Przemysł II, Wacław II oraz Wacław III byli koronowani w Gnieźnie. Dlaczego Łokietek był koronowany w Krakowie? Papież pozwolił się koronować Władysławowi Łokietkowi, ale nie pozwolił na koronację w Gnieźnie. Koronę gnieźnieńską mieli królowie czescy, a Łokietek dostał koronę krakowską. Tak więc można powiedzieć, że to papież zadecydował o tym, że ponownie stolicę przeniesiono do Krakowa. To miasto zostało stolicą na bardzo długo, niektórzy liczą, że Kraków był wtedy stolicą prawie przez 500 lat. Później stolicę przeniesiono do Warszawy. Jak do tego doszło? Najpierw w Warszawie zamieszkała królowa Bona. Przeprowadziła się do Warszawy po śmierci męża Zygmunta I Starego. Później w Warszawie zamieszkał także jej syn czyli Zygmunt II August, ale dlaczego? W czasach Zygmunta Augusta doszło do połączenia Polski i Litwy. Polska miała stolicę w Krakowie, a Litwa w Wilnie. Powstał jednak problem. Gdzie mają się spotykać posłowie na sejmie? Litwini nie chcieli jeździć do dalekiego Krakowa, a Polacy do dalekiego Wilna. Umówili się więc, że będą spotykać się w połowie drogi czyli właśnie w Warszawie. Tak więc już od czasów Zygmunta II Augusta Warszawa stała się ważnym miastem, bo tam się zbierał sejm. Później w czasach innego Zygmunta doszło do wypadku w Krakowie. Zamek w Krakowie uległ częściowemu spaleniu i dlatego Zygmunt III Waza przeniósł się do Warszawy. Warszawiacy aby mu podziękować ustawili w Warszawie kolumnę króla Zygmunta. Jak będziecie w stolicy to koniecznie ją zobaczcie. W tamtych czasach pomniki stawiano tylko świętym, ale Warszawiacy tak kochali króla Zygmunta III Wazę, że postawili mu właśnie ten pomnik na wielkiej kolumnie. Tak więc Zygmunt III Waza przeprowadził się do Warszawy, bo tam odbywały się sejmiki - szlachta z Polski i Litwy tam się spotykała. Dodatkowo na Wawelu w Krakowie wybuchł pożar. Ale król Zygmunt III Waza miał jeszcze jeden powód. Był on królem Polski i Szwecji. Warszawa była dużo bliżej Szwecji niż Kraków. Tak więc król miał aż trzy powody przeniesienia stolicy do Warszawy. Ale czy stolica naprawdę została przeniesiona do Warszawy. Niektórzy mówią, że tak, bo tam mieszkali królowie, ale inni mówią, że stolicą był dalej Kraków, bo królowie byli koronowani dalej w Krakowie. A jak wy myślicie co jest ważniejsze? Czy to miasto, gdzie król jest koronowany czy to gdzie król mieszka? Ostatni król Polski czyli Stanisław August Poniatowski nie tylko mieszkał w Warszawie, ale także zostal tam koronowany. Tak więc w jego czasach na pewno Warszawa była już stolicą. Niestety później doszło do rozbiorów i Polski nie było przez 123 lata. Nie było Polski, a więc nie było też stolicy Polski. Gdy Polska została odtworzona w 1918 roku stolicą została Warszawa. W 1939 roku polskę zaatakował Hitler. Polski rząd więc przeniósł się do Paryża. Ale w 1940 roku Hitler zaatakował Francję, więc polski rząd przeniósł się do Londynu. W tamtych czasach Hitler rządził w prawie całej Europie i wiele rządów różnych europejskich państw przeniosło się do Londynu. Polski rząd w Londynie nie był jedynym. W 1944 roku został wyzwolony kawałek Polski, a stolicą przez parę miesięcy był Lublin. Później została wyzwolona Warszawa, ale nie zrobiono tam stolicy - dlaczego? Warszawa była tak zniszczona, że przez rok stolicą była Łódź. Później jednak na powrót stolicą została Warszawa, a od 1952 roku zapisano to w konstytucji, że stolicą jest Warszawa. Przyznacie, że to skomplikowane. Polska miała tak wiele stolic. Nie martwcie się, jeżeli nie zapamiętaliście wszystkich. Najdłużej stolicą był Kraków, bo prawie 700 lat. Gniezno było stolicą prawie 100 lat. Podobnie Warszawa też około 100 lat. Płock był stolicą 60 lat, Poznań 6 lat. Jeżeli macie słabą pamięć to zapamiętajcie trzy stolice: Gniezno, Kraków i Warszawę. Jeżeli jednak macie dobrą pamięć to zapamiętajcie pięć miast: Gniezno, Kraków, Płock, Poznań i Warszawę. Ja już będę kończył. Chciałbym podziękować patronom. Tym, którzy nas teraz wspierają oraz tych, którzy wspierali nas w przeszłości ale z różnych powodów musieli zaprzestać. Parę osób pytało mnie o możliwość jednorazowego wsparcia. Załączam więc link do mojego paypala. [link] Oprócz tego materialnego ogromnie cenimy też wsparcie moralne. Gdy ktoś napisze nam, że podobał mu się któryś odcinek od razu chce się nagrywać dalej. Dziękuję więc za wszystkie opinie, te na iTunes, ten przesłane mailem oraz te pod postami na facebooku. W tym odcinku szczególnie dziękuję jeszcze raz Stasiowi i Antkowi z Wrocławia oraz oczywiście ich mamie za podsunięcie pomysłu o stolicach Polski. Ten temat jest dużo bardziej skomplikowany niż mogliście przed chwilą posłuchać. Np. Wrocław też był stolicą. O Bolesławie III Krzywoustym Gal Anonim napisał: “Bolesław zaś, prawy syn mój, obejmie główne stolice królestwa we Wrocławiu, w Krakowie i w Sandomierzu”. Poza tym gdyby Henryk Pobożny nie zginął pod Legnicą to pewnie właśnie Wrocław stałby się stolicą Polski. Historia potoczyła się jednak inaczej. Ale to taka dygresja.

Dziś będziemy mówić o polskim bohaterze narodowym, który jest także bohaterem w Ameryce i na Białorusi, a góra jego imienia znajduje się w Australii. Oprócz tego, że był to człowiek bardzo odważny był on także bardzo dobry dla najbiedniejszych. O kim więc będziemy mówić? Andrzej Tadeusz Bonawentura Kościuszko jest nazywany zwykle po prostu Tadeuszem Kościuszko. Jego nazwisko ma pochodzenie białoruskie. Przodek Tadeusza Kościuszki był sekretarzem na dworze za czasów Jagiellonów, czyli między innymi Zygmunta I Starego. Miał on na imię Konstantyn, ale król nazywał swojego sekretarza zdrobniale “Kostiuszką” i stąd się wzięło nazwisko Kościuszko. Ja mam na imię Piotr, ale gdy byłem mały mówiono do mnie Piotruś. Podobnie tutaj ten sekretarz miał na imię Konstantyn po białorusku, ale król nazywał go zdrobniale właśnie “Kostiuszką”. A jak można zdrobnić wasze imię? Np. niektóre dziewczynki mają na imię Katarzyna, ale wszyscy nazywają je Kasia, albo niektórzy chłopcy mają na imię Wojciech, ale rodzice mówią na nich Wojtek. To jest właśnie zdrobnienie. Rodzina Tadeusza Kościuszki była pochodzenia białoruskiego, ale się spolonizowała. Spolonizować znaczy tyle, że stali się Polakami - np. zaczęli mówić po polsku. Ostatni król Polski czyli Stanisław August Poniatowski założył szkołę wojskową. Nazywała się ona: Szkoła Rycerska. Właśnie tam uczył się Tadeusz Kościuszko. Uczył się historii Polski, łaciny, niemieckiego i francuskiego. Kościuszko był bardzo dobry z matematyki, a szczególnie geometrii. Później Kościuszko kontynuował studia w wojskowej szkole w Paryżu. We Francji uczył się jak się buduje twierdze, czyli takie umocnione miejsca, gdzie można się długo bronić. Niestety gdy on był w Paryżu Prusy, Rosja i Austria dokonały pierwszego rozbioru Polski w 1772. Kościuszko wrócił do Polski, ale nie przyjęto go do wojska. Chciał się ożenić, ale ponieważ był biedny ojciec jego ukochanej mu nie pozwolił i kazał swojej córce zostać żoną bogatego księcia Lubomirskiego. Wtedy Tadeusz Kościuszko wyjechał do Stanów Zjednoczonych, które walczyły o niepodległość. Poznał tam Georga Washingtona. Kościuszko pomagał budować umocnienia i twierdze. W 1777 umocnienia zbudowane przez Kościuszkę pomogły wygrać Amerykanom z Brytyjczykami w bitwie pod Saratogą. Kościuszko zbudował też w Ameryce twierdzę West Point. Ta twierdza została później zmieniona w szkołę wojskową. Jako zapłatę za swoją pomoc Tadeusz Kościuszko został generałem USA. Dostał też ziemię i pieniądze. Ale chociaż sam miał niewiele, to te pieniądze przeznaczył na to, aby wykupić niewolników i dać im wolność, a potem uczyć ich. Tadeusz Kościuszko był przeciwnikiem niewolnictwa. Gdy Kościuszko wrócił do Polski król Stanisław August Poniatowski mianował go jednym z dowódców. Polskę zaatakowała Rosja. Kościuszko walczył bardzo dzielnie, potrafił pokonać trzykrotnie liczniejsze wojska rosyjskie. Niestety najpierw na stronę wroga przeszedł dowódca armii na Litwie, a potem sam król Stanisław August Poniatowski. Mimo więc, że Kościuszko walczył dzielnie Polska została zdradzona. W następnym roku czyli w 1793 doszło do II rozbioru Polski. Kościuszko jednak się nie poddał i rok później znowu walczył. W 1794 roku na rynku w Krakowie przysiągł, że będzie walczył za Polskę. Kościuszko jednak nie walczył tylko za bogatych, ale także za biednych. W Polsce chłopi byli wtedy traktowani podobnie jak niewolnicy w USA. Jak pamiętacie Kościuszko wykupił wielu niewolników w Ameryce i dał pieniądze na ich kształcenie. To samo chciał zrobić w Polsce. W jego armii byli więc także chłopi. 4 kwietnia 1794 roku rozegrała się bitwa pod Racławicami, którą dowodził właśnie Tadeusz Kościuszko. W jego wojsku byli też chłopi, którzy nie mieli innej broni, a więc wzięli ze sobą kosy, które ustawiono na sztorc. To znaczy, że mieli oni coś w rodzaju dzidy z mieczem na końcu tej dzidy. Ci chłopi zaatakowali armaty i je zdobyli. Najdzielniejszy był Bartosz Głowacki, dobiegł do armaty, która miała wystrzelić i nie tylko ją zdobył, ale także udało mu się zgasić swoją czapką lont na armacie. Lont to taki sznurek, który zapalano i gdy dopalił się do końca armata wystrzeliwała. Tak więc Tadeusz Kościuszko wygrywał z Rosjanami. Niestety później w bitwie pod Maciejowicami został ranny i dostał się do niewoli. Oprócz bycia wyśmienitym dowódcą wojskowym Tadeusz Kościuszko był także kompozytorem i chyba właśnie będąc w niewoli skomponował dwa polonezy i walc. Tadeusz Kościuszko tak naprawdę nie był w Australii. Polski geograf Paweł Edmund Strzelecki robił mapy Australii i opisywał między innymi góry. Przy tej okazji najwyższą górę w Australii nazwał Górą Kościuszki, po angielsku Mount Kościuszko. Australijczycy mają teraz problem z wymową nazwy swojej najwyższej góry. Co zapamiętaliście? Skąd się wzięło nazwisko Kościuszko? Nazwisko pochodzi od zdrobnienia białoruskiego imienia Konstantyn, to zdrobnienie to Kostiuszka, tak nazywał swojego sekretarza król Polski Zygmunt I Stary. Gdzie uczył się Tadeusz Kościuszko? Uczył się najpierw w Szkole Rycerskiej w Warszawie, a potem w szkole wojskowej w Paryżu we Francji. Co zbudował Kościuszko w Ameryce? Kościuszko zbudował twierdzę West Point. Ta twierdza została później zmieniona w szkołę wojskową. Teraz wszyscy dowódcy amerykańscy uczą się właśnie w West Point. Jak się nazywa najwyższa góra w Australii? To Góra Kościuszki. W jakich krajach Tadeusza Kościuszkę uznaje się za bohatera narodowego? W Polsce, USA oraz Białorusi. Jeżeli możecie wesprzeć nasz podkast to zapraszam na stronę Patronite. [link] Niedawno minął rok od stworzenia strony historiawgdzieci.pl. Przy tej okazji trzeba było zapłacić około 200 zł za odnowienie serwera oraz domeny na następny rok. Niedawno też płaciłem za serwer podkastów co wyniosło około 270 zł za rok. Nie zarabiam na tym podkaście, ale też nie chciałbym za dużo do niego dokładać. Jeżeli więc możecie nas wspomóc to zapraszam na patronite. Nawet 3 zł miesięcznie przyjmiemy z docenianiem. Gdyby ktoś chciał nas wesprzeć jednorazowo mogę podać konto na PayPalu. Proszę o kontakt przez email. [email]

Dziś wrócimy do okresu rozbicia dzielnicowego oraz bitwy pod Legnicą. Więcej o tych dwóch tematach możecie posłuchać w odcinkach 9 i 11. Dziewiąty był poświęcony rozbiciu dzielnicowemu, a jedenasty bitwie pod Legnicą. Przypomnę tylko, że rozbicie dzielnicowe oznacza, że nie było Polski, bo została ona podzielona na dzielnice czyli na części. Bolesław III Krzywousty podzielił Polskę między swoich synów. Wszyscy mieli słuchać najstarszego czyli Bolesława Wygnańca. Ale jak wskazuje jego przydomek został on wygnany z Polski. Po nim na Śląsku rządził jego syn Mieszko I Plątonogi. I tutaj mała uwaga. My już uczyliśmy się o Mieszku I oraz o Mieszku II, ale to byli władcy całej Polski. Dzisiaj będziemy mówić też o Mieszku I, a potem więcej o Mieszku II, ale to nie są ci sami. Tamci byli władcami Polski - Mieszko I był księciem Polski, a Mieszko II Lambert był nawet królem Polski. My dzisiaj mówimy o Mieszku I Plątonogim oraz o jego wnuku Mieszku II Otyłym. Oni rządzili tylko małym kawałkiem Polski. Mam nadzieję, że nie będzie się wam to mieszać. Wróćmy jednak do Mieszka I Plątonogiego, czyli Mieszka, który rządził tylko kawałkiem Śląska i jak wskazuje przydomek miał krzywe nogi. Po nim rządził jego syn Kazimierz I opolski. Ten Kazimierz ożenił się z księżniczką Wiolą, która przyjechała chyba aż z Bułgarii. Ich najstarszy syn nazywał się Mieszko II Otyły i dzisiaj o nim będziemy mówić. Jeżeli chodzi o jego rodzinę to warto jeszcze wspomnieć o siostrze Mieszka. Jego siostra Eufrozyna urodziła syna, którego chyba znacie. Był to Władysław Łokietek. Kiedy Mieszko II Otyły zaczął już panować nad swoim kawałkiem Śląska do Polski przybyli Mongołowie, który nazywa się też Tatarami. Tatarzy wygrali wszystkie bitwy oprócz jednej. Pokonał ich właśnie Mieszko II Otyły. 20 marca 1241 pokonał on oddział Tatarski przeprawiający się przez Odrę. Moglibyście pomyśleć, że Mieszko Otyły był bardzo odważny. Zaatakował Tatarów i jako jedyny wygrał z nimi. Jednak później Mieszko ze swoimi żołnierzami pojechał do Henryka Pobożnego i razem z nim walczył z Tatarami w bitwie pod Legnicą. W 11 odcinku mówiliśmy o bitwie pod Legnicą. Rozegrała się ona 9 kwietnia 1241. Co się wtedy stało? Ten Mieszko Otyły, który wygrał z Tatarami pod Legnicą uciekł. Prawdopodobne dlatego Henryk Pobożny przegrał. Część jego wojsk, właśnie ta część dowodzona przez Mieszka Otyłego uciekła i schowała się za Legnicą. Henryk Pobożny stracił wtedy głowę. Co się stało po bitwie pod Legnicą? My dzisiaj nie wiemy dlaczego on umarł, ale ktoś kto tak dużo je może mieć np. miażdżycę, nadciśnienie albo inną chorobę spowodowaną otyłością. Mogło też być tak, że wcale nie umarł z tego powodu, że był otyły. Może to była trucizna? Powtórzmy. Kiedy nastąpił najazd Tatarów albo Mongołów? W czasach rozbicia dzielnicowego. Polska została podzielona na pięć części, potem te części na jeszcze mniejsze i Mieszko II Otyły był księciem takiej małej dzielnicy. Jak umarł Mieszko II Otyły? Kim była matka Mieszka II Otyłego? Jego matka była księżniczką bułgarską i miała na imię Wiola. Oprócz Mieszka II Otyłego urodziła jeszcze Eufrozyne, która to urodziła Władysława Łokietka. Tak więc Wiola była babcią dla Władysława Łokietka. Jak zapamiętać rok 1241? W odcinku 50 mówiłem o pewnej technice zapamiętywania. Zamieniamy cyfry na litery i próbujemy stworzyć słowo. Cyfry 241 to N, R oraz T albo D. Słowo do zapamiętania to NuRT albo NeRD. Mi lepiej pasuje słowo NuRT, bo Tatarzy musieli przekroczyć nurt rzeki, aby walczyć z Polakami i właśnie w momencie gdy przekraczali rzekę zaatakował ich Mieszko II Otyły i pokonał ich w bitwie pod Raciborzem, która odbyła się 20 marca 1241 roku. Ale może łatwiej wam zapamiętać słowo NeRD, np. w ten sposób, że Henryk Pobożny był takim nerdem, że przegrał bitwę pod Legnicą, która odbyła się 9 kwietnia 1241.

Postanowiłem przygotować specjalny wakacyjny odcinek. Będzie on poświęcony porównaniu Polski i Hiszpanii, a szczególnie historii tych dwóch krajów. Z pozoru wydawałoby się, że nie mają one nic wspólnego, bo Polska leży na północnym wschodzie Europy, a Hiszpania na południowych zachodzie. Na mapie Europy Polska jest w prawym górnym rogu, a Hiszpania w lewym dolnym. Co wspólnego mają te dwa kraje tak bardzo oddalone od siebie? Najbardziej rzucającym się podobieństwem jest religia. Zarówno Polska jak i Hiszpania są krajami katolickimi. Nie zawsze jednak tak było. W Polsce książę Mieszko podjął decyzję o przejściu z pogaństwa na katolicyzm. Mógł jednak podjąć decyzję o przejściu na prawosławie. Prawosławie tym różni się od katolicyzmu, że katolicy uznają papieża w Rzymie, a prawosławni nie. Podobnie było w Hiszpanii. Podbili ją Wizygoci, którzy byli Arianami, a w Hiszpanii mieszkali wtedy Rzymianie wyznający katolicyzm. Wizygoci postanowili wtedy przejść z Arianizmu na katolicyzm. Arianie od katolików różnili się tym, że nie wierzyli w Trójcę, a katolicy wierzą. Ale oprócz religii Wizygoci czyli zachodni Goci zmienili też język. Wizygoci mieli swój własny język - język gocki, na który nawet Biblia została przetłumaczona. Ale postanowili zmienić nie tylko religię, ale także język. W tym celu zniszczyli wszystkie Biblie w języku Gockim i zaczęli mówić po łacinie tak jak Rzymianie mieszkający w Hiszpanii. Z tej łaciny powstał później język hiszpański. Właśnie język jest kolejnym podobieństwem. Język hiszpański jest oparty na łacinie i grece. Język polski jest wprawdzie językiem słowiańskim, ale i my mamy dużo słów z łaciny i greki. Jakie słowa mamy takie same jak Hiszpanie? Np. historia, temperatura, biblioteka. Hiszpanie zapisują słowo “historia” tak samo jak Polacy. Różnimy się tylko tym, że Hiszpanie nie wymawiają literki “h” i mówią “istoria” zamiast “historia”. Z kolei słowo “biblioteka” Hiszpanie wypowiadają tak samo jak my, ale zapisują z literką “c” zamiast litery “k”. Mamy też w języku polskim słowa pochodzenia hiszpańskiego. Np. słowo “parasol” pochodzi z Hiszpanii. Po hiszpańsku “para sol” oznacza na słońce. Tak więc Hiszpanie określają parasol na słońce, my wzięliśmy od nich to słowo i używamy go nawet mówiąc o parasolu na deszcz. Historia słów, które przyszły do języka polskiego jest bardzo ciekawa. My wróćmy jednak do tych Gotów, a szczególnie do zachodnich Gotów czyli Wizygotów. Skąd się oni wzięli w Hiszpanii? Goci byli ludem, który przywędrował z północy tam gdzie mieszkali Wikingowie i podążył na południe czyli na mapie poszli z góry na dół. Goci podzielili się na Wizygotów, którzy poszli do Hiszpanii oraz Ostrogotów, którzy poszli do Włoch. Tak więc Goci przyszli ze Skandynawii, krainy Wikingów i przeszli wzdłuż Wisły i Odry czyli przeszli przez Polskę. Było to bardzo dawno temu, chyba jeszcze w czasach króla Popiela i Piasta Kołodzieja. Goci nie są jednak jedynymi ludźmi, którzy zamieszkali w Hiszpanii, a wcześniej byli w Polsce. Kto jeszcze szedł pieszo z Polski do Hiszpanii? Jest taki region w Polsce, który czasami ludziom myli się z regionem w Hiszpanii. Zapytacie jak komuś może się pomylić kawałek Polski która jest na północnym wschodzie z kawałkiem Hiszpanii, która jest na południowym zachodzie? Ludziom się mylą te tereny dlatego, że mają tą samą nazwę. Część Polski nazywana bywa Galicją i tak samo część Hiszpanii jest nazywana Galicją. Czy umielibyście zgadnąć skąd się wzięła nazwa Galicja? Podpowiem wam, że nazwa pochodzi od ludzi, którzy tam mieszkali. Kim więc byli mieszkańcy Galicji? Chodzi o Galów. Tych samych Galów, których być może znacie z filmów o Asteriksie i Obeliksie. Galowie mieszkali kiedyś w na terenach Polski, a potem przenieśli się do Francji i Hiszpanii. Do dziś została po nich nazwa i część Polski nazywa się Galicją tak samo jak część Hiszpanii. Kolejnym podobieństwem jest historia tych regionów. W Polsce Galicja była długo najbiedniejszą częścią Polski, podobnie jest z Galicją w Hiszpanii. Ja byłem teraz tydzień w Hiszpanii na półwyspie gdzie jest miasto Kadyks. Ten półwysep bardzo przypomina Hel w Polsce. Hel to taki długi półwysep, tak samo jest w Kadyksie. Kiedyś król Hiszpanii chciał zdobyć Anglię i przygotował dużo statków w porcie w Kadyksie, ale królowa Anglii Elżbieta I wysłała swojego korsarza Francisa Drake’a, który zatopił wszystkie statki, które były w porcie w Kadyksie. Od tamtej pory w Kadyksie postawiono dużo armat, które mają bronić statków będących w porcie. My chodziliśmy i oglądaliśmy te stare armaty. Postawiono je jednak za późno - Drake zdążył już zniszczyć wszystkie statki. I właśnie to miasto jest związane z ostatnim podobieństwem między Hiszpanią, a Polską. Gdy w Polsce były obce wojska - wojska rosyjskie - Polacy postanowili ratować swój kraj i uchwalili konstytucję 3 maja. Była to bardzo nowoczesna konstytucja, którą uchwalono 3 maja 1791. Hiszpańska konstytucja została uchwalona gdy w Hiszpanii były wojska francuskie. Król Hiszpanii rządził wtedy tylko na tym małym półwyspie czyli w Kadyksie i tam uchwalono właśnie hiszpańską konstytucję. Było to 19 marca 1812. Jakie więc mamy podobieństwa między historią Polski i Hiszpanii? Po pierwsze władcy Polski i Hiszpanii wybrali religię katolicką. Mieszko mógł wybrać prawosławie, a król Wizygotów w Hiszpanii mógł pozostać przy arianizmie. Po drugie przez terytorium Polski przeszli najpierw Galowie, którzy potem zamieszkali w Hiszpanii. Właśnie dlatego i w Polsce, i w Hiszpanii jest region nazywany Galicją. Po trzecie przez terytorium Polski przeszli Goci, którzy później zamieszkali w Hiszpanii. Konkretnie byli to Wizygoci czyli zachodni Goci. Po czwarte wiele słów po polski i hiszpańsku ma to samo pochodzenie i brzmią bardzo podobnie, np. słowo “historia” i “istoria”. Po piąte Polacy uchwalili swoją konstytucję gdy w Polsce były obce wojska i tam samo zrobili Hiszpanie. Polacy uchwalili konstytucję 3 maja w 1791 roku gdy w Polsce były wojska rosyjskie, a Hiszpanie uchwalili swoją konstytucję, gdy Francuzi podbili całą Hiszpanię i pozostał tylko kawałek na półwyspie z miastem Kadyks i tam uchwalono hiszpańską konstytucję 19 marca 1812 roku. Takich podobieństw jest jeszcze na pewno więcej. Ale to może tyle na dzisiaj. Jestem teraz zaangażowany w kilka dużych projektów. Jednym z nich jest właśnie podkast Historia wg Dzieci. Innym projektem jest Angielski wg Dzieci. Nie wiem czy nie będę musiał zrezygnować z któregoś z tych projektów z powodów finansowych. Ogranicza mnie czas i pieniądze. Mam w głowie plan zrobienia strony do nauki historii dla dzieci. Strona byłaby oparta na technikach zapamiętywania. Podobne plany mam odnośnie nauki języków dla dzieci. Jeżeli udzielicie mi wsparcia na patronite to będę mógł dalej poświęcać się tym projektom i je rozwijać. Np. zrobić na stronie tą część poświęconą nauce historii i języków. Jeżeli jednak nie możecie mi udzielić finansowego wsparcia proszę o podpowiedź, który z projektów mam kontynuować, a który zakończyć. Będę się też teraz zajmować testami Gallupa dla dzieci. Ci którzy słyszeli o talentach Gallupa zwanych też talentami Cliftona, a po angielsku StrengthFinder wiedzą być może także o tym, że instytut Gallupa wprowadził nową rzecz czyli StrengthsExplorer. Różni się on trochę od tego testu dla dorosłych, który odkrywa 34 talenty. Ten test dla dzieci pozwala poznać 3 z 10 talentów jakie ma każde dziecko. Te talenty można później rozwijać. Słowo talent jest może trochę mylące po angielsku jest to “strength” czyli mocna strona. Chodzi o dominującą cechę, która uwidacznia się w tym jak działają dzieci. Poznanie tych talentów daje lepsze zrozumienie dziecka przez rodziców, ale także lepszą samoakceptację samego dziecka. Jeżeli ktoś z was chciałby się dowiedzieć czegoś więcej to proszę o kontakt. Ja zrobiłem sobie ten test Gallupa dla dorosłych i jedną z cech, które jest postrzeganie indywidualnie każdej osoby. Patrzenie także na dzieci nie jako na grupę, ale na każdą jednostkę z osobna. Taki test pozwala lepiej poznać każde dziecko i lepiej pomóc mu w rozwoju, nauce itd.

Ostatnim królem dynastii Jagiellonów był Zygmunt August. Dlaczego tak się stało? Dwudziesty odcinek nagrywaliśmy we Włoszech. Mówiliśmy wtedy o królowej Polski, która stamtąd przybyła. Pamiętacie jak ona miała na imię? Ona przywiozła do Polski włoszczyznę. Jej mąż miał takie samo imię jak jej syn. Czy pamiętacie jak mieli oni na imię? Jak miał na imię mąż Bony oraz jej syn? Ale dzisiaj będziemy mówić o Zygmuncie II Auguście. Jak mieli na imię jego tata i mama? Zygmunt August był ostatnim królem z dynastii Jagiellonów. Kiedy się urodził i umarł? 20 lutego 1530 r. arcybiskup gnieźnieński i prymas Polski Jan Łaski koronował go vivente rege w katedrze wawelskiej na króla Polski. Vivene rege znaczy, że został koronowany za życia swojego ojca. Tz., że Zygmunt I Stary był królem i jego syn Zygmunt II August też był królem. Było wtedy dwóch królów. Ale co to znaczy, że był ostatnim królem z dynastii Jagiellonów? Oznacza to tyle, że nie urodził mu się żaden syn, który mógłby być królem po nim. Zygmunt II August próbował się żenić kilkakrotnie, ale żadna żona nie urodziła mu dziecka. A ile miał tych żon? Pierwszą żoną Zygmunta Augusta była Elżbieta Habsburżanka. Jego pierwsza żona miała epilepsję albo padaczkę. Z powodu tej choroby szybko zmarła. Podobno królowa Bona wściekła się kiedyś na nią, bo Elżbieta chciała zjeść trochę włoskiego sera nazywanego parmezan. W spiżarni był tylko ser Bony i właśnie ten ser dano Elżbiecie. Bona była bardzo zła. Z drugą żoną Zygmunt August ożenił się potajemnie. Tę żonę czyli Barbarę Radziwiłłównę bardzo kochał, ale ona też szybko umarła. Wtedy Zygmunt August postanowił wywoływać jej ducha. Sprowadzał ludzi z całej Europy aby przyjechali do niego i wywołali mu ducha Barbary, którą tak kochał. Musiał za to dużo im płacić. Ci ludzie go oszukiwali. Udawali, że wywołują ducha Barbary Radziwiłłówny, ale tak naprawdę ktoś się przebierał, a król myślał, że widzi swoją zmarłą żonę. Jego trzecia żona to była Katarzyna Habsburżanka Była ona siostrą tej zmarłej Elżbiety co miała padaczkę i lubiła ser parmezan. Zygmunt pokłócił się z tą trzecią żoną i ona wyjechała do rodziców do Austrii i już nigdy do niego nie wróciła. Zygmunt pokłócił się też ze swoją matką Boną Sforzą, która wyjechała do Włoch i tam zmarła otruta przez swoich służących (mówiliśmy o tym w odcinku 20). Wtedy Zygmunt wziął sobie czwartą żonę, która tak naprawdę nie była jego żoną. Barbara Gizanka była faworytą króla i urodziła mu córkę, która też miała na imię Barbara. Ponieważ jednak nie była żoną Zygmunta jej córka nie mogła zostać królewną. Czy zapamiętaliście te żony Zygmunta Augusta? Najpierw była Elżbieta, która była chora i lubiła ser parmezan. Później była Barbara, którą król poślubił w tajemnicy, ale też była chora. Potem była Katarzyna siostra Elżbiety, która uciekła od Zygmunta. Ostatnią była inna Barbara, z którą król się nie ożenił, ale miał z nią córkę Barbarę. Właśnie w taki sposób Zygmunt II August stał się ostatnim królem z dynastii Jagiellonów. Nie miał syna, a córka, która mu się urodziła nie była z prawego łoża. Gdy więc umarł Zygmunt II August skończyła się dynastia Jagiellonów. Wprawdzie królową była później także siostra Zygmunta Augusta, ale rządził w zasadzie jej mąż Stefan Batory. Jednak o siostrze Zygmunta II Augusta czyli o Annie Jagiellonce i jej mężu Stefanie Batorym powiemy sobie przy innej okazji.

Żyjemy w świecie, który mało ceni naszą pamięć. Wydaje się, że coraz mniej jej potrzebujemy. Mamy dostęp do danych praktycznie na okrągło nasuwa się więc pytanie czy naprawdę warto uczyć się rzeczy na pamięć? Z drugiej strony właśnie dzisiaj wiemy o pamięci dużo więcej niż nasi przodkowie. Przeprowadzono wiele badań oraz eksperymentów. Nie wiemy oczywiście wszystkiego, ale nigdy jeszcze nie wiedzieliśmy tyle co teraz. Upraszczając można powiedzieć, że pamięć jest trochę jak mięsień. Gdy jej używamy potrafimy zapamiętać więcej. Jednak nieużywana pamięć zaczyna działać coraz słabiej. Badania nad mózgiem i procesem zapamiętywania pokazały też, że niektóre dane zapamiętujemy łatwiej niż inne. Np. nasza pamięć jest kiepska do zapamiętywania cyfr, łatwo jednak nam zapamiętywać historie. Tak więc gdy uczymy się historii łatwiej nam zapamiętać, że Mieszko I ożenił się z czeską księżniczką Dobrawą niż, że to było w 965. Jest to trochę dziwne, bo na papierze zapisanie roku zajmuje dużo mniej miejsca niż zapisanie historii ślubu. Mając tą wiedzę na temat pamięci warto się zastanowić czy uczyć dzieci historii w sensie samych historyjek, czy też uczyć ich także dat tych wydarzeń? Moja propozycja jest taka. Historia to głównie historie. Dobrze się ich słucha i łatwo zapamiętuje. Ale warto też wspomnieć o datach. Tyle, że niejako przy okazji. Jednak wraz z rozwojem dziecka warto kłaść większy nacisk na daty. Oczywiście ten nacisk nigdy nie powinien być zbyt wielki. Ja np. nie lubiłem historii gdy chodziłem do szkoły, a było to spowodowane właśnie tym, że na każdej lekcji historii mieliśmy najczęściej 5 nowych dat, które trzeba było zapamiętać, a później co 4, 5 lekcji była kartkówka z tych dat. Historię lubiłem, ale te daty mi ją obrzydziły. Co najgorsze nauczyciele wymagali zapamiętywania, a nie podali żadnych technik. I dzisiaj ja chciałbym wam podać kilka technik zapamiętywania dat. Dokładnie trzy: 1. matematyczna 2. słowna 3. mapa pamięci 1. Na czym polega matematyczna? Bierzemy datę, którą jest łatwo zapamiętać, albo taką, którą dziecko już z jakiegoś powodu zna. Powiedzmy, że jest to chrzest Polski czyli rok 966. Jest to łatwa data do zapamiętania, bo jest najpierw 9, a potem dwie 66 czyli jakby odwrócone 9. Gdy dziecko zapamięta tą datę, to uczymy je, że Mieszko ożenił się z Dobrawą rok wcześniej. Nie podajemy tego roku, ale prosimy dziecko, aby to obliczyło. Później podajemy informację, że rok po chrzcie urodził się Bolesław Chrobry. I tutaj również prosimy o policzenie kiedy to było. W ten sposób znając tylko datę chrztu Polski czyli 966 wiemy, że ślub Mieszka był w 965, a urodziny Bolesława w 967. Oczywiście ta metoda nadaje się dla dzieci, które mają już podstawy matematyki za sobą. 2. Metoda słowna jest trochę bardziej skomplikowana. Polega ona na tym, że zmieniamy liczby w spółgłoski, potem dodajemy do nich samogłoski tak aby stworzyć słowa, które później łączymy z wydarzeniem. Metodę tą stosuje np. Tony Buzan czyli ekspert od pamięci. W notatkach umieszczę tabelę przedstawiającą jakie spółgłoski odpowiadają numerom. Teraz wam przeczytam tą tabelę. 1 - t, d 2 - n 3 - m 4 - r 5 - l 6 - j 7 - k, g 8 - f, w 9 - p, b 0 - s, z Pierwszym problemem jest zapamiętanie jakie litery przypadają do której liczby. Oto kilka podpowiedzi jak to zapamiętać. 1 jest podobne do “t”, a “d” to dźwięczny odpowiednik litery “t”. Pisana litera “n” ma 2 nóżki, a pisana litera m ma 3 nóżki. Wymawiając cyfrę 4 słyszymy literę “r”. Rzymska liczba 50 to duże L, a więc 5 to “l”. Litera “j” trochę przypomina odwróconą 6. Duża litera “K” składa się z dwóch połączonych 7, a “g” to jej dźwięczny odpowiednik. 8 trochę przypomina pisaną literę “f”, a “w” to dźwięczny odpowiednik “f”. Cyfra 9 trochę przypomina odwrócone pisane “p”, a “b” to dźwięczny odpowiednik. Na koniec jest liczba zero, słowo to zaczyna się od litery “z”, której odpowiednikiem jest litera “s”. Wiem, że to trochę skomplikowane, ale gdy się tego nauczycie potem zapamiętywanie dat okazuje się proste i pamięta się je do końca życia. Jak więc to działa? Bierzemy np. datę bitwy pod Grunwaldem czyli rok 1410. Daty w Polskiej historii poza czasami Mieszka mają zawsze 1 z przodu, a więc ją pomijamy, zapamiętujemy tylko 410. 4 to “r”, 1 to “t” lub “d”, a 0 to “s” lub “z”. Mamy więc literki RTS i dodajemy między nie samogłoski tak aby powstało coś logicznego. Np. słowo RaTuSz. Może inny przykład - bitwa warszawska to 1920. My będziemy zapamiętywać tylko 920, a więc 9 to “p” lub “b”, 2 to “n”, a 0 to “s” lub “z”. Literki więc mogą być takie PNS, jakie słowo można z tego ułożyć wstawiając pomiędzy nie samogłoski? Ja proponuję PiNeSka. Co teraz zrobić z tymi słowami? Wyobrażamy sobie np. że król Władysław Jagiełło który patrzył na bitwę pod Grunwaldem z góry patrzy na bitwę z Ratusza. A Piłsudski przybija do ściany mapę z planem bitwy warszawskiej wielką pinezką. 1410 R T/D S/Z - RaTuSz 1920 P/B N S/Z - PiNeSka 3. Mapa pamięci też jest metodą spopularyzowaną przez Tonego Buzana. Ta metoda nadaje się do całościowego zapamiętywania danej informacji. Tz. piszemy wydarzenie, a następnie rysujemy od niego gałęzie, z których jedna może być datą. Mapa pamięci może też być w całości poświęcona dacie. Np. piszemy na środku kartki np. datę 1939, a potem od tego rysujemy gałęzie czyli np. 23 sierpnia Pakt Ribbentrop-Mołotow, 1 września atak Niemiec na Polskę, 17 września atak Rosji na Polskę itd. Dla małych dzieci można pominąć dni i uczyć się tylko miesięcy, a więc w środku rok 1939, a gałęzie to sierpień umowa Hitlera i Stalina, wrzesień to atak Hitlera i Stalina, październik pokonanie Polski itd. Tak więc mamy te trzy metody, czyli matematyczną, słowną oraz mapę pamięci. Którą z nich zastosować. Wypróbuj każdą z nich i stosuj tę, która działa. Możesz też stosować kombinację tych metod czyli np. zapamiętać, że bitwa warszawska była w roku PiNeSki, a Polska miała wtedy tylko dwa latka. Tak więc od 1920 roku odejmujemy 2 lata i mamy rok odzyskania niepodległości przez Polskę czyli 1918. Jeżeli dziecko potrafi odejmować większe liczby możemy pójść jeszcze dalej i od roku 1918 odjąć 123 lata zaborów i dojdziemy do roku 1795, kiedy to Polska straciła niepodległość. Napiszcie mi jakie wy metody stosujecie. Zapraszam do wspierania podkastu na patronite. Niedawno wypuściłem też pierwszy odcinek Angielskiego wg Dzieci. Jeżeli wasze dzieci uczą się angielskiego zachęcam was do wypróbowania. Czekam też na wasze komentarze.