Najsłynniejszym rycerzem Karola Wielkiego był jego siostrzeniec czyli hrabia Roland. Osłaniał on odwrót wojsk Karola Wielkiego i zginął w walce. Napisano o nim Pieśń o Rolandzie, którą czytali wszyscy w całej Europie. My dzisiaj jednak będziemy mówić o polskim rycerzu, który zginął w bardzo podobny sposób. Najpierw powiedzmy sobie jednak jakie cechy musiał mieć prawdziwy rycerz? 1. Rycerz musiał być silny, aby unieść zbroję oraz broń 2. Musiał być odważny 3. Wierni danemu słowu 4. Zawsze walczył sprawiedliwie 5. Rycerze byli uprzejmi wobec kobiet A jak byli ubrani rycerze i jaką mieli broń? Rycerze pojawili się w średniowieczu, byli to żołnierze cali ubrani w zbroję. Siedzieli na koniach, które często też miały zbroję. Taki rycerz wyglądał trochę jak człowiek schowany w robocie. A jaką broń mieli rycerze? Mieli oni miecz, włócznia (kopia), topór oraz sztylet zwany mizerykordią. Polacy na rycerzy mówili “raciądz” bo w dawnym języku na walkę mówiło się “rać” [ratъ]. Od tej starej nazwy rycerza powstała nazwa miasta Raciąż. Później jednak Polacy przejęli nazwę rycerzy od Niemców. Niemcy na rycerza mówili ritter. Po niemiecku ritter oznacza jeźdźca, a to słowo pochodzi od łacińskiego słowa “ride” czyli jazda. Czyli słowo rycerz powstało od słowa jeździec. Po francusku na rycerzy mówi się “chevalier”, a po hiszpańsku “caballero” i te słowa też oznaczają jeźdźca. Jak więc widzicie już sama nazwa świadczy o tym, że rycerze walczyli głównie konno. Czasami musieli jednak walczyć pieszo. Co robili poza walką? Jedną z ulubionych rozrywek rycerzy była gra w szachy. Ale dlaczego tak lubili tą grę? Rycerze lubili uczciwą walkę. Np. gdy rycerz walczył mieczem, a jego przeciwnikowi miecz się złamał to rycerz dawał przeciwnikowi swój zapasowy miecz, aby walka była uczciwa. Właśnie dlatego rycerze lubili szachy. Każdy ma tyle samo pionków, nie można też robić niczego w ukryciu. Walka na szachownicy jest uczciwa i rycerska. We Francji najsłynnieszym rycerzem był hrabia Roland o którym napisano “Pieśń o Rolandzie”. W Polsce jednak najsłynniejszym rycerzem był Zawisza Czarny. Zawisza Czarny znał osobiście wielu królów. Pomagał królowi Węgier Zygmuntowi Luksemburskiemu w walce z Turkami. W tamtych czasach Turcja zagrażała całej Europie. Nie tylko Węgrom, ale także Polsce oraz innym krajom. W 1453 Turcy zdobyli Konstantynopol i w ten sposób upadło cesarstwo bizantyjskie. Turcy byli wtedy potęgą i tylko wspólnym wysiłkiem można było ich pokonać. Tak więc chociaż Zawisza Czarny był Polakiem pomagał królowi Węgier w walce z Turkami. Gdy jednak usłyszał o wojnie Polski z Zakonem Krzyżackim od razu przyjechał do Polski i brał udział w bitwie pod Grunwaldem. Bitwa ta miała miejsce w 1410 roku i niedługo nagramy osobny odcinek poświęcony tej bitwie. Niektórzy mówią, że to właśnie Zawisza Czarny uratował królewski sztandar podczas bitwy pod Grunwaldem. Jak by nie było Polacy zwyciężyli Krzyżaków. Zawisza wiedział jednak, że największym zagrożeniem dla Polski i Węgier jest Turcja. Król Polski Władysław Jagiełło i król Węgier Zygmunt Luksemburski nie lubili się jednak. Co zrobił Zawisza Czarny? Zawisza Czarny był świetnym negocjatorem oraz dyplomatą. Co to znaczy, to oznacza, że umiał pogodzić ludzi, którzy się pokłócili. Właśnie Zawisza Czarny doprowadził do zawarcia pokoju pomiędzy Zygmuntem Luksemburskim oraz Władysławem Jagiełłą. Zawisza był w tym tak dobry, że Władysław Jagiełło wysłał go w 1414 na Sobór w Konstancji jako jednego z polskich posłów. Czym się zajmował Sobór? Sobór w Konstancji był czymś w rodzaju dzisiejszej Organizacji Narodów Zjednoczonych. Dzisiaj gdy jakieś kraje się pokłócą to jadą do ONZ i tam dyskutują kto ma rację. W 15 wieku czymś takim był właśnie Sobór. Dyskutowano tam wiele rzeczy, ale jedną z nich była wojna Polski z Zakonem Krzyżackim. Krzyżacy przegrali wojnę, ale wszystkim opowiadali kłamstwa o Polakach. Zawisza Czarny pojechał na Sobór w Konstancji i udowodnił, że te kłamstwa nie były prawdziwe. W 1415 roku wraz z Zygmuntem Luksemburskim podróżował do Aragonii w Hiszpanii i tam wygrał turniej rycerski. W 1424 roku Władysław Jagiełło się ożenił po raz czwarty, a na koronację jego żony przyjechało wiele osób. Właśnie wtedy Zawisza Czarny zaprosił na ucztę trzech królów: króla Polski Władysława Jagiełłę, króla Węgier Zygmunta Luksemburskiego oraz króla Danii Eryka Pomorskiego. Oprócz tych trzech królów na ucztę do Zawiszy przyszło jeszcze wiele książąt oraz innych dostojników. W 1428 roku Zawisza Czarny ponownie pomagał królowi Węgier w walce z Turkami. Niestety król Węgier przegrał i musiał się wycofać. Zawisza Czarny osłaniał jego odwrót. Król gdy już się przeprawił przez wodę posłał po Zawiszę łódź, ale on nie chciał zostawić swoich żołnierzy. Dlaczego nie uciekał? Jednym z powodów była odwaga, ale był też drugi powód. Jak Zawisza coś obiecał to zawsze dotrzymywał swojego słowa. Dlatego powstało przysłowie. Polegać jak na Zawiszy. Zawisza Czarny miał czterech synów. Wielu jego potomków także było bardzo odważnych. Hetman Koniecpolski (tak się nazywał, być może dlatego, że mieszkał na końcu Polski) oraz major Henryk Dobrzański, który miał przydomek Hubal. Co zapamiętaliście? Rycerze byli odważni, zawsze dotrzymywali słowa, byli uprzejmi wobec kobiet. We Francji najsłynniejszym rycerzem był hrabia Roland, który osłaniał odwrót Karola Wielkiego i wtedy zginął. W Polsce najsłynniejszym rycerzem był Zawisza Czarny, który osłaniał odwrót króla Węgier i także zginął. Zawisza Czarny był bardzo silny i wygrywał turnieje rycerskie, ale był też świetnym dyplomatą. Potrafił pogodzić króla Polski i króla Węgier. Dzisiaj już nie ma rycerzy, ale dalej można dotrzymywać słowa jak Zawisza. Dalej też można być uprzejmym. Niektórzy się dziwią i pytają dlaczego mężczyźni powinni otwierać drzwi przed kobietami. Przecież kobiety potrafią same otworzyć sobie drzwi. Takie zachowanie pochodzi właśnie z czasów, kiedy byli rycerze. W tamtych czasach drzwi były strasznie duże i ciężkie. Rycerze ponieważ byli oni bardzo silni otwierali drzwi przed damami. Dzisiaj nie potrzeba już takiej siły aby otworzyć drzwi. Może to zrobić nawet dziecko, ale pozostał taki zwyczaj. Pomysł na ten odcinek podsunęła nam pani Bernadeta, której bardzo dziękujemy za miłe słowa i podpowiedź tematu. Zapraszam na naszą stronę oraz do grupy na Facebooku: [link] [link]

W tym roku na wakacje wybraliśmy się do Francji. Jadąc autostradą widziałem tablice z nazwami kolejnych miast, które mijaliśmy. Dla kogoś kto nie zna historii nazwy takie jak Nancy (Nansi), Awinion czy Marsylia pewnie niewiele mówią. Np. we wspomnianym Nancy mieszkał polski król Stanisław Leszczyński i rządził tam Lotaryngią. Kiedyś pewnie nagramy o tym odcinek, dlaczego polski król zamiast w Polsce rządził w stolicy Lotaryngii czyli w Nancy zamiast w Polsce. Z kolei Awinion to miasto związane z tz. niewolą awiniońską papieży. Wszystkim może się wydawać, że papieże zawsze mieszkali w Rzymie, ale 7 papieży musiało mieszkać we Francji właśnie w mieście Awinion. A co z Marsylią - z czym wam się kojarzy to miasto? Dla Francuza odpowiedź jest prosta - tam powstał hymn Francji, który nazywa się właśnie marsylianką. W samym Paryżu jest Hotel Lambert. Znajduje się on niedaleko katedry Notre-Dame, która niedawno się paliła. Ten hotel należał do księcia Adama Czartoryskiego, a w hotelu mieszkali między innymi Fryderyk Chopin, Juliusz Kossak, Juliusz Słowacki i Adam Mickiewicz. Jak ktoś zna historię, to nigdzie się nie nudzi, bo wszędzie zdarzyło się kiedyś coś ciekawego. A jak widzicie wiele miejsc we Francji ma związek z Polską historią np. Nancy w Lotaryngii czy Hotel Lambert w Paryżu. Dziś będziemy mówić o kimś, kto też miał wpływ na polską historię. Zajmiemy się czymś co się zdarzyło bardzo dawno temu, gdy jeszcze nie było Francji. Istniało wtedy państwo Franków. Być może zauważyliście, że nazwa Francja i Frankowie brzmi dosyć podobnie. Czy to jest to samo, czy państwo Franków było Francją? Aby odpowiedzieć na to pytanie przyjrzymy się historii Franków oraz ich najsłynniejszego władcy czyli Karola Wielkiego. Frankowie pojawili się na terytorium dzisiejszej Belgii, stamtąd podbili najpierw całe terytorium dzisiejszej Francji, terytorium zachodnich Niemiec, północ Włoch oraz północ Hiszpanii. Można więc powiedzieć, że Frankowie rządzili w prawie całej zachodniej Europie. W tamtym czasie w Hiszpanii rządzili muzułmanie, postanowili oni podbić także Francję i w tym celu przekroczyli góry Pireneje. Na granicy między Francją a Hiszpanią są właśnie te góry. Gdy więc armia muzułmańska przekroczyła Pireneje napotkała na swojej drodze armię wodza Franków o imieniu Karol. On rozgromił armię muzułmańską i dostał przydomek Młot. Od tamtej pory wszyscy nazywali go Karolem Młotem. To była bitwa pod Poitiers, a było to w roku 732. Po Karolu Młocie władzę objął jego syn Pepin Krótki. On został królem Franków. Po nim władzę objął słynny Karol Wielki. Państwo Franków nazwywa się też czasami państwem Karolingów, bo dużo władców miało na imię Karol. Np. Karol Młot i Karol Wielki. Dlaczego tata nazywał się Pepin Krótki, a syn Karol Wielki? Pepin miał wzrostu około 150cm, a Karol Wielki aż 184cm. Dzisiaj jest dużo wyższych ludzi od Karola, ale w jego czasach był on jednym z najwyższych ludzi. Był on jednak tak wielkim królem, że po francusku oraz angielsku słowa Karol Wielki stały się jednym słowem: Charlemagne. Tak długo to mówiono, że te słowa się skleiły i teraz jest to jedno słowo po angielsku i francusku. Inni królowie chcieli być tacy jak Karol Wielki i dlatego od jego imienia powstało słowo król. Po frankońsku imię Karol brzmiało Karl i od tego imienia powstało czeskie słowo kral, a potem także polskie król. Karol Wielki był jednak czymś więcej niż królem. W 800 roku odwiedził papieża w Rzymie. We Włoszech rządzili wtedy Longobardowie. Papież poprosił Karola o pomoc i ten wyzwolił papieża spod władzy Longobardów. Jak papież go nagrodził? Gdy więc odwiedził papieża w Rzymie w 800 roku - papież koronował go na cesarza rzymskiego.

Kto był pierwszym królem Polski podczas rozbicia dzielnicowego? Przemysław II. Jak pewnie pamiętacie w Polsce rządziło 7 historycznych władców, a potem Polska podzieliła się na dużo części. Ten podział to właśnie rozbicie dzielnicowe. Ale jak zapamiętać tych 7 władców przed rozbiciem dzielnicowym? Zdanie “Moja babcia miała kebaba bo wzięła barana” ma 7 słów, pierwsza litera każdego słowa to pierwsza litera imienia jednego z tych 7 władców, czyli Mieszka I, Bolesława II Chrobrego, Mieszka II Lamberta, Kazimierza I Odnowiciela, Bolesława II Śmiałego, Władysława I Hermana oraz Bolesława III Krzywoustego. Ten ostatni władca czyli Bolesław III Krzywousty podzielił Polskę pomiędzy swoich synów i tak doszło do rozbicia dzielnicowego. Pierwszym królem, który chciał połączyć te części na nowo był Przemysław II. Był on księciem poznańskim i rządził w Wielkopolsce. Ale jak udało mu się połączyć inne części Polski? Przemysł II dostał w spadku najpierw Małopolskę z Krakowem, a później także Pomorze. Małopolskę z Krakowem dostał Przemysław II od Henryka IV Prawego. Wtedy też Przemysław II zaczął używać symbolu koronowanego orła, którego używał właśnie Henryk Prawy. Jakie części Polski miał więc Przemysł II? Po swoim ojcu odziedziczył Wielkopolskę, a potem po innych krewnych Małopolskę i Pomorze. Ze stolicy Małopolski Przemysł II przywiózł insygnia koronacyjne, które pozostały po poprzednim królu czyli Bolesławie II Śmiałym. 26 czerwca 1295 - Przemysł II został koronowany. Jako pierwszy król polski używał on też symbolu białego orła. Minęło aż 219 lat od poprzedniej koronacji Bolesława II Śmiałego. Niestety król nie żył długo po koronacji. Zmarł 8 lutego 1296. Czyli był królem około 7,5 miesiąca. A jak doszło do tego, że umarł tak szybko? Król w momencie śmierci miał niecałe 39 lat. Ostatnie dni karnawału czyli zapusty postanowił Przemysław II spędzić w nieobwarowanym Rogoźnie. Co to znaczy, że miasto jest obwarowane? Obwarować to otoczyć miasto murami, dzięki czemu ludzie w tym mieście byli bezpieczni. Niestety Rogoźno było nieobwarowanym miastem, czyli nie miało murów obronnych. Przemysław II spędził tam zapusty, a następnego dnia zdarzyło się coś strasznego. Ktoś porwał króla. Nie wiadomo dokładnie kto. Prawdopodobnie byli to Brandenburczycy. Brandenburgia to część Niemiec blisko granicy z Polską. Dziś stolicą tego regionu jest Berlin. Polacy często walczyli z Niemcami z Brandenburgii. Prawdopodobnie to właśnie Brandenburczycy zorganizowali to porwanie, a pomagali im chyba także zdrajcy z otoczenia króla. Kiedy doszło do tego porwania? 8 lutego 1296 roku, była to środa popielcowa czyli pierwszy dzień 40-dniowego postu. W tą środę nad ranem porywacze wdarli się do Rogoźna i chcieli pojmać króla Przemysła II. On długo się bronił i dopiero gdy był ranny porywacze go pojmali. Gdy uciekali zobaczyli pogoń. Wtedy postanowili zabić Przemysła II. Zabito go w miejscu, które do dzisiaj nazywa się Porąblice. W miejscu śmierci króla rośnie dąb, któremu nadano imię Przemysł II. Co zapamiętaliście? A jak zapamiętać pierwszych 7 władców polski? Można ułożyć sobie zdanie i pierwsze litery każdego słowa to pierwsze litery imion pierwszych 7 władców. Moja babcia mnie kopnęła bo wzięłam bułkę. Możecie sobie ułożyć własne zdanie, które pomoże wam zapamiętać pierwsze litery imion tych 7 pierwszych historycznych władców Polski.

Dzisiejszy odcinek będzie odcinkiem specjalnym i jednocześnie najdłuższym. Poświęciliśmy go kwestii talentów Gallupa u dzieci. Być może wiecie o 34 talentach, które mogą odkryć dorośli. Chodzi o talenty Gallupa, po angielsku strengths czyli takie mocne strony każdego z nas. Te 34 talenty to cechy uszeregowane w pewnym porządku. Te cechy, które ma się u góry listy są dominujące i widać je w każdym działaniu. Np. moje górne 6 talentów to: Kontekst, Uczenie się, Analityk, Indywidualizacja, Dowodzenie oraz Zgodność. Kontekst sprawia, że zawsze szukam kontekstu danej sprawy. Przydaje mi się ta cecha w nauce historii, bo historia to kontekst do współczesnych wydarzeń. Drugą moją cechą jest Uzenie się, co przejawia się w tym, że lubię poznawać nowe rzeczy. Analityk oznacza, że analizuję prawie każdą rzecz, którą słyszę. Indywidualizacja sprawia, że podchodzę indywidualnie do każdej osoby, także do siebie. Dowodzenie to umiejętność przejmowania kierownictwa w sytuacjach, gdy panuje bałagan. Szósta cecha czyli Zgodność - po angielsku Harmony sprawia, że staram się zachować pokojowe stosunki z innymi. Kolejność tych cech jest ważna. Każdy ma te talenty albo mocne strony, ale każdy ma je ułożone w innej kolejności. Niedawno instytut Gallupa wprowadził takie testy dla dzieci w wieku od 10 do 14 lat. Mocne strony u dzieci to tylko 10 talentów, a test odkrywa górne trzy. Co jednak mogą zrobić rodzice dzieci młodszych. Można wyśledzić te talenty albo mocne strony u dzieci poprzez obserwację. Tyle może krótkiego wstępu. Do audycji zaprosiłem Dominikę Łysio. Aktywnie propaguje ona odkrywanie talentów Instytutu Gallupa, szczególnie wśród dzieci i młodzieży. W działaniu i w pracy z grupą jest praktyczna i otwarta, a teraz prowadzi także portal Tropiciele Talentów. Towarzyszy ona i wspiera rodziców i dzieci w wieku 10-15 lat w wykonaniu Badania Strenghts Explorer. Rozmowę zaczęliśmy od naszych własnych talentów, czyli tych talentów dla dorosłych. Tak się stało, że pierwszy talent czyli Kontekst mamy taki sam. Później przeszliśmy do meritum czyli do tych określonych przez Gallupa talentów oraz tego jak się one ujawniają u dzieci. Ja miałem okazję odkrywać talenty dla 5 nastolatków, z którymi prowadzę lekcje historii, zaś Dominika podzieli się swoim szerszym i bogatszym doświadczeniem Mamy już zaplanowany kolejny odcinek, w którym omówimy kwestię poszukiwania talentów u młodszych dzieci. Tak więc jeżeli interesuje was ten temat to zapraszam niedługo. Strona i grupa Tropiciele Talentów: [link] [link]

Ludzie od dawna chcieli zwrócić uwagę na warunki w jakich żyją dzieci. W tym celu ustalono, że jeden dzień w roku będzie poświęcony właśnie dzieciom. Który to dzień? Być może odpowiecie, że oczywiście 1 czerwca to dzień dziecka. Okazuje się jednak, że to nie takie proste. Najstarszy jest chyba amerykański dzień dziecka, bo obchodzony już od 1857 roku, a obchodzi się go w drugą niedzielę czerwca. Kolejny to chyba turecki dzień dziecka obchodzony 23 kwietnia, a obchodzi się go gdzieś już od 1920 roku. Znany nam 1 czerwca jest obchodzony od 1950 roku. Obchodzi się go głównie w krajach, które kiedyś należały do bloku komunistycznego. Na zachodzie obchodzi się Powszechny Dzień Dziecka 20 listopada w rocznicę uchwalenia przez ONZ “Deklaracji praw dziecka”. Tą deklarację uchwalono właśnie 20 listopada 1959 roku. Kiedyś świat był podzielony na dwa bloki. Ten podział widać było także w dacie dnia dziecka. Dzisiaj około 50 krajów obchodzi dzień dziecka 1 czerwca, 25 krajów 20 listopada, a jeszcze inne kraje mają swoje własne daty. Np. USA w drugą niedzielę czerwca, a Anglia, gdzie my mieszkamy w drugą niedzielę maja. Tyle może krótkiej historii, bo to przecież audycja historyczna. Dzisiejszy odcinek będzie specjalny, bo na 1 czerwca wraz z innymi podkasterami postanowiliśmy nagrać wiersze oraz opowiadania dla dzieci. Jednak nagranie każdego podkastera ukaże się w innym podkaście. U nas, w tym odcinku będziecie mogli za chwilę wysłuchać nagrania Lokomotywy z Northampton. Nagrali oni fragment książki “Dzieci z Bulerbyn”. Naszego nagrania możecie posłuchać w podkaście “Tomograf”. Zapraszam do wysłuchania fragmentu książki Astrid Lindgren “Dzieci z Bullerbyn”. [link] [link] [link] [link]

Prawie 100 lat temu Maria Skłodowska-Curie dostała w prezencie od prezydenta USA 1 gram radu. Ile to jest jeden gram? Spinacz do papieru albo mała guma do żucia waży 1 gram. Dlaczego więc prezydent USA dał Marii tylko 1 gram radu. Ten 1 gram radu kosztował wtedy 100.000 dolarów. Kim była Maria Skłodowska-Curie i do czego był jej potrzebny ten rad? Maria Skłodowska-Curie urodziła się podczas zaborów. Zabory to okres 123 lat, kiedy nie było Polski. Była podzielona między Rosję, Prusy i Austrię. Maria urodziła się w rosyjskim zaborze. Jej rodzice byli nauczycielami. Jej ojciec był nauczycielem matematyki i fizyki oraz dyrektorem szkoły dla chłopców. A jej mama była przełożoną pensji dla dziewcząt. Dziewczynki nie mogły w tamtych czasach uczyć się tego samego co chłopcy. Najpierw Marię uczył jej tata oraz starsze rodzeństwo. Maria była najmłodsza z pięciorga dzieci. Później uczyła się na takim latającym uniwersytecie. Ponieważ nie wolno było uczyć dziewczynek ten uniwersytet latał od jednego domu do drugiego, aby policja go nie złapała. Nie wolno tam było robić notatek, aby policja nie miała dowodów, a więc Maria musiała wszystko zapamiętywać w głowie. Później postanowiła wraz z siostrą pojechać do Paryża na studia, ale nie miały pieniędzy. Umówiła się więc ze swoją starszą siostrą Bronią, że najpierw ona czyli Maria będzie pracować i zapłaci za studia siostry, a potem jej siostra zapłaci za jej studia. Maria została więc nauczycielką i wysyłała pieniądze Broni do Paryża. Maria uczyła dzieci bogatych ludzi za pieniądze, ale w wolnych chwilach uczyła biedne dzieci za darmo, a to też było wtedy zakazane. Później Bronia zaprosiła ją do siebie do Paryża i później ona płaciła za studia Marii. Maria studiowała matematykę i fizykę. Na studiach poznała naukowca Piotra Curie i wyszła za niego za mąż. Oboje byli bardzo biedni po ślubie pojechali na przejażdżkę rowerami. W 1903 roku Maria skończyła studia i napisała pracę doktorską “Badanie ciał radioaktywnych”. Za te badania nad ciałami radioaktywnymi jej mąż oraz jeszcze jeden fizyk dostali nagrodę Nobla. Jej mąż Piotr Curie zaprotestował i powiedział, że Maria jako pierwsza zaczęła pracować nad radioaktywnością wtedy dopisano Marię i jako trzecia dostała nagrodę Nobla z fizyki w 1903 roku. Ale czy wy wiecie co to jest radioaktywność? Promieniowanie uranu odkrył Henri Becquerel, ale nie wiedział skąd się ono bierze. Dopiero Maria będąc jeszcze studentką odkryła, że promieniowanie pochodzi z samego atomu uranu. Zaczęła badać ten uran, później dołączył do niej mąż i dlatego w 1903 roku nagrodę Nobla z fizyki dostali Henri Becquerel, Piotr Curie oraz Maria Curie. Takie promieniowanie jest bardzo groźne. Mąż Marii specjalnie położył sobie na ramieniu kawałek uranu. W tym miejscu zrobiła mu się rana, która nie chciała się zagoić. Aby zdobyć trochę uranu Maria i Piotr musieli przekopać całe góry pewnej rudy. Z jednej tony tej rudy otrzymywali tylko 1 gram uranu. Ile to jest tona? Tona to 1000 kilogramów. Mały samochód waży 1 tonę. Tak więc z rudy o wadze 1 tony oni otrzymywali tylko 1 gram uranu. Ale przy okazji odkryli dwa inne pierwiastki chemiczne. Maria nazwała pierwszy Polon od Polski, a drugi Rad, bo radius po łacinie znaczy promień. Wszystkie te pierwiastki czyli Uran, Polon i Rad były bardzo promieniotwórcze. Uran, Polon i Rad to pierwiastki chemiczne. Można je znaleźć w układzie okresowym pierwiastków. Uran jest oznaczany literką U i ma numer 92, Polon jest oznaczany literkami Po i ma numer 84, a Rad jest oznaczany literami Ra i ma numer 88 W 1906 roku Piotr Curie został potrącony przez wóz i zmarł. Sorbona czyli uniwersytet w Paryżu zaproponował Marii aby uczyła zamiast swojego męża. W ten sposób Maria stała się pierwszą kobietą profesorem na Sorbonie w Paryżu. W 1911 Maria dostała drugą nagrodę Nobla. Tym razem z chemii. Jest więc jedyną osoba, która dostała dwie nagrody nobla z dwóch różnych dziedzin. Najpierw z fizyki, a potem z chemii. W 1914 roku wybuchła I wojna światowa. Maria dostała jako jedna z pierwszych kobiet we Francji prawo jazdy i jeździła na front robiąc rannym żołnierzom zdjęcia rentgenowskie. Promieniowanie, które odkryła Maria jest szkodliwe, ale może też być pożyteczne np. do robienia zdjęć rentgenowskich. Maria i jej mąż nie byli jedynymi, którzy dostali nagrodę Nobla w ich rodzinie. Jej córka Irena oraz jej mąż Fryderyk odkryli sztuczne promieniowanie. W latach dwudziestych kobiety w USA zebrały pieniądze na rad dla Marii, aby mogła kontynuować badania. Ten rad przekazał jej prezydent USA w 1921 roku czyli 98 lat temu. Niestety Maria zachorowała przez promieniowanie nad którym pracowała. W 1934 roku odwiedziła Polskę po raz ostatni i tego samego roku zmarła. Promieniotwórcze rzeczy trzeba przechowywać w ołowianych pojemnikach, bo ołów nie przepuszcza promieniowania. Maria Curie została tak dużo napromieniowana, że musiano ją pochować w ołowianej trumnie. Także jej papiery, a nawet książka kucharska jest przechowywana w ołowianym pojemniku, bo jest niebezpiecznie napromieniowana. Maria nie tylko przyczyniła się do odkrycia radioaktywności oraz dwóch nowych pierwiastków. Była ona też pierwszą kobietą w wielu dziedzinach. Np. była pierwszą kobietą - noblistką, pierwszą kobietą profesorem, pierwszą kobietą kierowcą itd. Parę osób pytało mnie o możliwość jednorazowego wsparcia. Załączam więc link do mojego paypala. [link]

Dziś przywitali was Staś i Antek z Wrocławia, a ich mama Kasia podsunęła mi pomysł aby nagrać odcinek o stolicach. Muszę was jednak uprzedzić, że temat stolicy Polski jest bardzo skomplikowany. Najpierw muszę was jednak zapytać czy wiecie co to jest stolica? Stolica to najważniejsze miasto, które najczęściej jest również największe. W Polsce stolicą jest teraz Warszawa i rzeczywiście jest ona największym miastem. Ale np. w USA największe miasta to Nowy York i Los Angeles, a stolicą jest Washington jest od nich o wiele mniejszy. Jednak w większości krajów stolica jest największym miastem, w którym mieszka najwięcej ludzi. W Polsce takim miastem jest Warszawa, ale jak to się stało, że została ona stolicą? O tym właśnie będzie dzisiejsza audycja. Pierwszym historycznym władcą Polski był Mieszko I. Jeździł on po wielu miastach i w zasadzie nie miał stałej stolicy, a jednak historycy mówią, że stolicą było Gniezno. Dlaczego tak twierdzą? Skąd wiemy, że pierwszą stolicą Polski było Gniezno? Kiedy Mieszko I napisał list do papieża (ten list nazywa się Dagome Iudex) to właśnie Gniezno podał jako stolicę. Później jego syn Bolesław I Chrobry zaprosił cesarza Ottona III na zjazd, który się odbył właśnie w Gnieźnie. Stąd nazwa: zjazd gnieźnieński, który odbył się w 1000 roku. Bolesław I Chrobry oraz jego syn Mieszko II Lambert byli też koronowani w Gnieźnie. Tam też Bolesław przechowywał szczątki św. Wojciecha. Tak więc pierwszą stolicą Polski było Gniezno. Pamiętacie jednak co się stało gdy Polską rządził Mieszko II Lambert? Kraj został zniszczony przez sąsiadów, którzy go napadali, szczególnie przez Czechów. Dodatkowo ludzie się zbuntowali. Dlaczego jednak Kazimierz Odnowiciel przeniósł stolicę do Krakowa? Gniezno było całe zniszczone i trzeba było je dopiero odbudować. Kazimierz Odnowiciel ożenił się z ruską księżniczką Marią Dobronięgą. Maria nie chciała mieszkać w zniszczonym Gnieźnie, ona chciała aby stolicą był Kraków. Kazimierz Odnowiciel i Maria Dobroniega mieli dwóch synów: Bolesława II Śmiałego i Władysława Hermana. Pierwszy został po śmierci ojca królem w Krakowie, a drugi był księciem na Mazowszu i mieszkał w Płocku. Czy pamiętacie co zrobił Bolesław II Śmiały? Pokłócił się z krakowskim biskupem Stanisławem i kazał go zabić. Za to został wygnany z Polski. Władcą Polski został więc jego brat Władysław Herman. Ten jednak nie pojechał do Krakowa, ale został w Płocku, dlaczego? Później jego syn czyli Bolesław III Śmiały także miał stolicę w Płocku. Zobacznie omówiliśmy dopiero 7 historycznych władców i już mamy trzy stolice. Zapamiętaliście może jakie stolice Polska miała w ich czasach? Mieszko I, Bolesław I Chrobry oraz Mieszko II mieli stolicę w Gnieźnie. Później Kazimierz Odnowiciel oraz Bolesław II Śmiały mieli stolicę w Krakowie, a potem Władysław Herman oraz Bolesław III Krzywousty mieli stolicę w Płocku. Po śmierci Bolesława III Krzywoustego Polska podzieliła się na wiele małych kawałków i każdy z nich miał swoją stolicę. Gdybym chciał wszystkie wymienić to nie starczyłoby mi czasu. W tamtym jednak czasie było trzech królów: Przemysł II, Wacław II oraz Wacław III. Wszyscy trzej byli koronowani w Gnieźnie. Jednak Przemysł II mieszkał w Poznaniu, dlaczego? Przemysł II był księciem poznańskim, a gdy został królem Polski dalej mieszkał w Poznaniu. Tak więc na krótko także Poznań był stolicą Polski. Polskę połączył na nowo Władysław Łokietek. Poprzedni królowie czyli Przemysł II, Wacław II oraz Wacław III byli koronowani w Gnieźnie. Dlaczego Łokietek był koronowany w Krakowie? Papież pozwolił się koronować Władysławowi Łokietkowi, ale nie pozwolił na koronację w Gnieźnie. Koronę gnieźnieńską mieli królowie czescy, a Łokietek dostał koronę krakowską. Tak więc można powiedzieć, że to papież zadecydował o tym, że ponownie stolicę przeniesiono do Krakowa. To miasto zostało stolicą na bardzo długo, niektórzy liczą, że Kraków był wtedy stolicą prawie przez 500 lat. Później stolicę przeniesiono do Warszawy. Jak do tego doszło? Najpierw w Warszawie zamieszkała królowa Bona. Przeprowadziła się do Warszawy po śmierci męża Zygmunta I Starego. Później w Warszawie zamieszkał także jej syn czyli Zygmunt II August, ale dlaczego? W czasach Zygmunta Augusta doszło do połączenia Polski i Litwy. Polska miała stolicę w Krakowie, a Litwa w Wilnie. Powstał jednak problem. Gdzie mają się spotykać posłowie na sejmie? Litwini nie chcieli jeździć do dalekiego Krakowa, a Polacy do dalekiego Wilna. Umówili się więc, że będą spotykać się w połowie drogi czyli właśnie w Warszawie. Tak więc już od czasów Zygmunta II Augusta Warszawa stała się ważnym miastem, bo tam się zbierał sejm. Później w czasach innego Zygmunta doszło do wypadku w Krakowie. Zamek w Krakowie uległ częściowemu spaleniu i dlatego Zygmunt III Waza przeniósł się do Warszawy. Warszawiacy aby mu podziękować ustawili w Warszawie kolumnę króla Zygmunta. Jak będziecie w stolicy to koniecznie ją zobaczcie. W tamtych czasach pomniki stawiano tylko świętym, ale Warszawiacy tak kochali króla Zygmunta III Wazę, że postawili mu właśnie ten pomnik na wielkiej kolumnie. Tak więc Zygmunt III Waza przeprowadził się do Warszawy, bo tam odbywały się sejmiki - szlachta z Polski i Litwy tam się spotykała. Dodatkowo na Wawelu w Krakowie wybuchł pożar. Ale król Zygmunt III Waza miał jeszcze jeden powód. Był on królem Polski i Szwecji. Warszawa była dużo bliżej Szwecji niż Kraków. Tak więc król miał aż trzy powody przeniesienia stolicy do Warszawy. Ale czy stolica naprawdę została przeniesiona do Warszawy. Niektórzy mówią, że tak, bo tam mieszkali królowie, ale inni mówią, że stolicą był dalej Kraków, bo królowie byli koronowani dalej w Krakowie. A jak wy myślicie co jest ważniejsze? Czy to miasto, gdzie król jest koronowany czy to gdzie król mieszka? Ostatni król Polski czyli Stanisław August Poniatowski nie tylko mieszkał w Warszawie, ale także zostal tam koronowany. Tak więc w jego czasach na pewno Warszawa była już stolicą. Niestety później doszło do rozbiorów i Polski nie było przez 123 lata. Nie było Polski, a więc nie było też stolicy Polski. Gdy Polska została odtworzona w 1918 roku stolicą została Warszawa. W 1939 roku polskę zaatakował Hitler. Polski rząd więc przeniósł się do Paryża. Ale w 1940 roku Hitler zaatakował Francję, więc polski rząd przeniósł się do Londynu. W tamtych czasach Hitler rządził w prawie całej Europie i wiele rządów różnych europejskich państw przeniosło się do Londynu. Polski rząd w Londynie nie był jedynym. W 1944 roku został wyzwolony kawałek Polski, a stolicą przez parę miesięcy był Lublin. Później została wyzwolona Warszawa, ale nie zrobiono tam stolicy - dlaczego? Warszawa była tak zniszczona, że przez rok stolicą była Łódź. Później jednak na powrót stolicą została Warszawa, a od 1952 roku zapisano to w konstytucji, że stolicą jest Warszawa. Przyznacie, że to skomplikowane. Polska miała tak wiele stolic. Nie martwcie się, jeżeli nie zapamiętaliście wszystkich. Najdłużej stolicą był Kraków, bo prawie 700 lat. Gniezno było stolicą prawie 100 lat. Podobnie Warszawa też około 100 lat. Płock był stolicą 60 lat, Poznań 6 lat. Jeżeli macie słabą pamięć to zapamiętajcie trzy stolice: Gniezno, Kraków i Warszawę. Jeżeli jednak macie dobrą pamięć to zapamiętajcie pięć miast: Gniezno, Kraków, Płock, Poznań i Warszawę. Ja już będę kończył. Chciałbym podziękować patronom. Tym, którzy nas teraz wspierają oraz tych, którzy wspierali nas w przeszłości ale z różnych powodów musieli zaprzestać. Parę osób pytało mnie o możliwość jednorazowego wsparcia. Załączam więc link do mojego paypala. [link] Oprócz tego materialnego ogromnie cenimy też wsparcie moralne. Gdy ktoś napisze nam, że podobał mu się któryś odcinek od razu chce się nagrywać dalej. Dziękuję więc za wszystkie opinie, te na iTunes, ten przesłane mailem oraz te pod postami na facebooku. W tym odcinku szczególnie dziękuję jeszcze raz Stasiowi i Antkowi z Wrocławia oraz oczywiście ich mamie za podsunięcie pomysłu o stolicach Polski. Ten temat jest dużo bardziej skomplikowany niż mogliście przed chwilą posłuchać. Np. Wrocław też był stolicą. O Bolesławie III Krzywoustym Gal Anonim napisał: “Bolesław zaś, prawy syn mój, obejmie główne stolice królestwa we Wrocławiu, w Krakowie i w Sandomierzu”. Poza tym gdyby Henryk Pobożny nie zginął pod Legnicą to pewnie właśnie Wrocław stałby się stolicą Polski. Historia potoczyła się jednak inaczej. Ale to taka dygresja.

Dziś będziemy mówić o polskim bohaterze narodowym, który jest także bohaterem w Ameryce i na Białorusi, a góra jego imienia znajduje się w Australii. Oprócz tego, że był to człowiek bardzo odważny był on także bardzo dobry dla najbiedniejszych. O kim więc będziemy mówić? Andrzej Tadeusz Bonawentura Kościuszko jest nazywany zwykle po prostu Tadeuszem Kościuszko. Jego nazwisko ma pochodzenie białoruskie. Przodek Tadeusza Kościuszki był sekretarzem na dworze za czasów Jagiellonów, czyli między innymi Zygmunta I Starego. Miał on na imię Konstantyn, ale król nazywał swojego sekretarza zdrobniale “Kostiuszką” i stąd się wzięło nazwisko Kościuszko. Ja mam na imię Piotr, ale gdy byłem mały mówiono do mnie Piotruś. Podobnie tutaj ten sekretarz miał na imię Konstantyn po białorusku, ale król nazywał go zdrobniale właśnie “Kostiuszką”. A jak można zdrobnić wasze imię? Np. niektóre dziewczynki mają na imię Katarzyna, ale wszyscy nazywają je Kasia, albo niektórzy chłopcy mają na imię Wojciech, ale rodzice mówią na nich Wojtek. To jest właśnie zdrobnienie. Rodzina Tadeusza Kościuszki była pochodzenia białoruskiego, ale się spolonizowała. Spolonizować znaczy tyle, że stali się Polakami - np. zaczęli mówić po polsku. Ostatni król Polski czyli Stanisław August Poniatowski założył szkołę wojskową. Nazywała się ona: Szkoła Rycerska. Właśnie tam uczył się Tadeusz Kościuszko. Uczył się historii Polski, łaciny, niemieckiego i francuskiego. Kościuszko był bardzo dobry z matematyki, a szczególnie geometrii. Później Kościuszko kontynuował studia w wojskowej szkole w Paryżu. We Francji uczył się jak się buduje twierdze, czyli takie umocnione miejsca, gdzie można się długo bronić. Niestety gdy on był w Paryżu Prusy, Rosja i Austria dokonały pierwszego rozbioru Polski w 1772. Kościuszko wrócił do Polski, ale nie przyjęto go do wojska. Chciał się ożenić, ale ponieważ był biedny ojciec jego ukochanej mu nie pozwolił i kazał swojej córce zostać żoną bogatego księcia Lubomirskiego. Wtedy Tadeusz Kościuszko wyjechał do Stanów Zjednoczonych, które walczyły o niepodległość. Poznał tam Georga Washingtona. Kościuszko pomagał budować umocnienia i twierdze. W 1777 umocnienia zbudowane przez Kościuszkę pomogły wygrać Amerykanom z Brytyjczykami w bitwie pod Saratogą. Kościuszko zbudował też w Ameryce twierdzę West Point. Ta twierdza została później zmieniona w szkołę wojskową. Jako zapłatę za swoją pomoc Tadeusz Kościuszko został generałem USA. Dostał też ziemię i pieniądze. Ale chociaż sam miał niewiele, to te pieniądze przeznaczył na to, aby wykupić niewolników i dać im wolność, a potem uczyć ich. Tadeusz Kościuszko był przeciwnikiem niewolnictwa. Gdy Kościuszko wrócił do Polski król Stanisław August Poniatowski mianował go jednym z dowódców. Polskę zaatakowała Rosja. Kościuszko walczył bardzo dzielnie, potrafił pokonać trzykrotnie liczniejsze wojska rosyjskie. Niestety najpierw na stronę wroga przeszedł dowódca armii na Litwie, a potem sam król Stanisław August Poniatowski. Mimo więc, że Kościuszko walczył dzielnie Polska została zdradzona. W następnym roku czyli w 1793 doszło do II rozbioru Polski. Kościuszko jednak się nie poddał i rok później znowu walczył. W 1794 roku na rynku w Krakowie przysiągł, że będzie walczył za Polskę. Kościuszko jednak nie walczył tylko za bogatych, ale także za biednych. W Polsce chłopi byli wtedy traktowani podobnie jak niewolnicy w USA. Jak pamiętacie Kościuszko wykupił wielu niewolników w Ameryce i dał pieniądze na ich kształcenie. To samo chciał zrobić w Polsce. W jego armii byli więc także chłopi. 4 kwietnia 1794 roku rozegrała się bitwa pod Racławicami, którą dowodził właśnie Tadeusz Kościuszko. W jego wojsku byli też chłopi, którzy nie mieli innej broni, a więc wzięli ze sobą kosy, które ustawiono na sztorc. To znaczy, że mieli oni coś w rodzaju dzidy z mieczem na końcu tej dzidy. Ci chłopi zaatakowali armaty i je zdobyli. Najdzielniejszy był Bartosz Głowacki, dobiegł do armaty, która miała wystrzelić i nie tylko ją zdobył, ale także udało mu się zgasić swoją czapką lont na armacie. Lont to taki sznurek, który zapalano i gdy dopalił się do końca armata wystrzeliwała. Tak więc Tadeusz Kościuszko wygrywał z Rosjanami. Niestety później w bitwie pod Maciejowicami został ranny i dostał się do niewoli. Oprócz bycia wyśmienitym dowódcą wojskowym Tadeusz Kościuszko był także kompozytorem i chyba właśnie będąc w niewoli skomponował dwa polonezy i walc. Tadeusz Kościuszko tak naprawdę nie był w Australii. Polski geograf Paweł Edmund Strzelecki robił mapy Australii i opisywał między innymi góry. Przy tej okazji najwyższą górę w Australii nazwał Górą Kościuszki, po angielsku Mount Kościuszko. Australijczycy mają teraz problem z wymową nazwy swojej najwyższej góry. Co zapamiętaliście? Skąd się wzięło nazwisko Kościuszko? Nazwisko pochodzi od zdrobnienia białoruskiego imienia Konstantyn, to zdrobnienie to Kostiuszka, tak nazywał swojego sekretarza król Polski Zygmunt I Stary. Gdzie uczył się Tadeusz Kościuszko? Uczył się najpierw w Szkole Rycerskiej w Warszawie, a potem w szkole wojskowej w Paryżu we Francji. Co zbudował Kościuszko w Ameryce? Kościuszko zbudował twierdzę West Point. Ta twierdza została później zmieniona w szkołę wojskową. Teraz wszyscy dowódcy amerykańscy uczą się właśnie w West Point. Jak się nazywa najwyższa góra w Australii? To Góra Kościuszki. W jakich krajach Tadeusza Kościuszkę uznaje się za bohatera narodowego? W Polsce, USA oraz Białorusi. Jeżeli możecie wesprzeć nasz podkast to zapraszam na stronę Patronite. [link] Niedawno minął rok od stworzenia strony historiawgdzieci.pl. Przy tej okazji trzeba było zapłacić około 200 zł za odnowienie serwera oraz domeny na następny rok. Niedawno też płaciłem za serwer podkastów co wyniosło około 270 zł za rok. Nie zarabiam na tym podkaście, ale też nie chciałbym za dużo do niego dokładać. Jeżeli więc możecie nas wspomóc to zapraszam na patronite. Nawet 3 zł miesięcznie przyjmiemy z docenianiem. Gdyby ktoś chciał nas wesprzeć jednorazowo mogę podać konto na PayPalu. Proszę o kontakt przez email. [email]

Dziś wrócimy do okresu rozbicia dzielnicowego oraz bitwy pod Legnicą. Więcej o tych dwóch tematach możecie posłuchać w odcinkach 9 i 11. Dziewiąty był poświęcony rozbiciu dzielnicowemu, a jedenasty bitwie pod Legnicą. Przypomnę tylko, że rozbicie dzielnicowe oznacza, że nie było Polski, bo została ona podzielona na dzielnice czyli na części. Bolesław III Krzywousty podzielił Polskę między swoich synów. Wszyscy mieli słuchać najstarszego czyli Bolesława Wygnańca. Ale jak wskazuje jego przydomek został on wygnany z Polski. Po nim na Śląsku rządził jego syn Mieszko I Plątonogi. I tutaj mała uwaga. My już uczyliśmy się o Mieszku I oraz o Mieszku II, ale to byli władcy całej Polski. Dzisiaj będziemy mówić też o Mieszku I, a potem więcej o Mieszku II, ale to nie są ci sami. Tamci byli władcami Polski - Mieszko I był księciem Polski, a Mieszko II Lambert był nawet królem Polski. My dzisiaj mówimy o Mieszku I Plątonogim oraz o jego wnuku Mieszku II Otyłym. Oni rządzili tylko małym kawałkiem Polski. Mam nadzieję, że nie będzie się wam to mieszać. Wróćmy jednak do Mieszka I Plątonogiego, czyli Mieszka, który rządził tylko kawałkiem Śląska i jak wskazuje przydomek miał krzywe nogi. Po nim rządził jego syn Kazimierz I opolski. Ten Kazimierz ożenił się z księżniczką Wiolą, która przyjechała chyba aż z Bułgarii. Ich najstarszy syn nazywał się Mieszko II Otyły i dzisiaj o nim będziemy mówić. Jeżeli chodzi o jego rodzinę to warto jeszcze wspomnieć o siostrze Mieszka. Jego siostra Eufrozyna urodziła syna, którego chyba znacie. Był to Władysław Łokietek. Kiedy Mieszko II Otyły zaczął już panować nad swoim kawałkiem Śląska do Polski przybyli Mongołowie, który nazywa się też Tatarami. Tatarzy wygrali wszystkie bitwy oprócz jednej. Pokonał ich właśnie Mieszko II Otyły. 20 marca 1241 pokonał on oddział Tatarski przeprawiający się przez Odrę. Moglibyście pomyśleć, że Mieszko Otyły był bardzo odważny. Zaatakował Tatarów i jako jedyny wygrał z nimi. Jednak później Mieszko ze swoimi żołnierzami pojechał do Henryka Pobożnego i razem z nim walczył z Tatarami w bitwie pod Legnicą. W 11 odcinku mówiliśmy o bitwie pod Legnicą. Rozegrała się ona 9 kwietnia 1241. Co się wtedy stało? Ten Mieszko Otyły, który wygrał z Tatarami pod Legnicą uciekł. Prawdopodobne dlatego Henryk Pobożny przegrał. Część jego wojsk, właśnie ta część dowodzona przez Mieszka Otyłego uciekła i schowała się za Legnicą. Henryk Pobożny stracił wtedy głowę. Co się stało po bitwie pod Legnicą? My dzisiaj nie wiemy dlaczego on umarł, ale ktoś kto tak dużo je może mieć np. miażdżycę, nadciśnienie albo inną chorobę spowodowaną otyłością. Mogło też być tak, że wcale nie umarł z tego powodu, że był otyły. Może to była trucizna? Powtórzmy. Kiedy nastąpił najazd Tatarów albo Mongołów? W czasach rozbicia dzielnicowego. Polska została podzielona na pięć części, potem te części na jeszcze mniejsze i Mieszko II Otyły był księciem takiej małej dzielnicy. Jak umarł Mieszko II Otyły? Kim była matka Mieszka II Otyłego? Jego matka była księżniczką bułgarską i miała na imię Wiola. Oprócz Mieszka II Otyłego urodziła jeszcze Eufrozyne, która to urodziła Władysława Łokietka. Tak więc Wiola była babcią dla Władysława Łokietka. Jak zapamiętać rok 1241? W odcinku 50 mówiłem o pewnej technice zapamiętywania. Zamieniamy cyfry na litery i próbujemy stworzyć słowo. Cyfry 241 to N, R oraz T albo D. Słowo do zapamiętania to NuRT albo NeRD. Mi lepiej pasuje słowo NuRT, bo Tatarzy musieli przekroczyć nurt rzeki, aby walczyć z Polakami i właśnie w momencie gdy przekraczali rzekę zaatakował ich Mieszko II Otyły i pokonał ich w bitwie pod Raciborzem, która odbyła się 20 marca 1241 roku. Ale może łatwiej wam zapamiętać słowo NeRD, np. w ten sposób, że Henryk Pobożny był takim nerdem, że przegrał bitwę pod Legnicą, która odbyła się 9 kwietnia 1241.

Postanowiłem przygotować specjalny wakacyjny odcinek. Będzie on poświęcony porównaniu Polski i Hiszpanii, a szczególnie historii tych dwóch krajów. Z pozoru wydawałoby się, że nie mają one nic wspólnego, bo Polska leży na północnym wschodzie Europy, a Hiszpania na południowych zachodzie. Na mapie Europy Polska jest w prawym górnym rogu, a Hiszpania w lewym dolnym. Co wspólnego mają te dwa kraje tak bardzo oddalone od siebie? Najbardziej rzucającym się podobieństwem jest religia. Zarówno Polska jak i Hiszpania są krajami katolickimi. Nie zawsze jednak tak było. W Polsce książę Mieszko podjął decyzję o przejściu z pogaństwa na katolicyzm. Mógł jednak podjąć decyzję o przejściu na prawosławie. Prawosławie tym różni się od katolicyzmu, że katolicy uznają papieża w Rzymie, a prawosławni nie. Podobnie było w Hiszpanii. Podbili ją Wizygoci, którzy byli Arianami, a w Hiszpanii mieszkali wtedy Rzymianie wyznający katolicyzm. Wizygoci postanowili wtedy przejść z Arianizmu na katolicyzm. Arianie od katolików różnili się tym, że nie wierzyli w Trójcę, a katolicy wierzą. Ale oprócz religii Wizygoci czyli zachodni Goci zmienili też język. Wizygoci mieli swój własny język - język gocki, na który nawet Biblia została przetłumaczona. Ale postanowili zmienić nie tylko religię, ale także język. W tym celu zniszczyli wszystkie Biblie w języku Gockim i zaczęli mówić po łacinie tak jak Rzymianie mieszkający w Hiszpanii. Z tej łaciny powstał później język hiszpański. Właśnie język jest kolejnym podobieństwem. Język hiszpański jest oparty na łacinie i grece. Język polski jest wprawdzie językiem słowiańskim, ale i my mamy dużo słów z łaciny i greki. Jakie słowa mamy takie same jak Hiszpanie? Np. historia, temperatura, biblioteka. Hiszpanie zapisują słowo “historia” tak samo jak Polacy. Różnimy się tylko tym, że Hiszpanie nie wymawiają literki “h” i mówią “istoria” zamiast “historia”. Z kolei słowo “biblioteka” Hiszpanie wypowiadają tak samo jak my, ale zapisują z literką “c” zamiast litery “k”. Mamy też w języku polskim słowa pochodzenia hiszpańskiego. Np. słowo “parasol” pochodzi z Hiszpanii. Po hiszpańsku “para sol” oznacza na słońce. Tak więc Hiszpanie określają parasol na słońce, my wzięliśmy od nich to słowo i używamy go nawet mówiąc o parasolu na deszcz. Historia słów, które przyszły do języka polskiego jest bardzo ciekawa. My wróćmy jednak do tych Gotów, a szczególnie do zachodnich Gotów czyli Wizygotów. Skąd się oni wzięli w Hiszpanii? Goci byli ludem, który przywędrował z północy tam gdzie mieszkali Wikingowie i podążył na południe czyli na mapie poszli z góry na dół. Goci podzielili się na Wizygotów, którzy poszli do Hiszpanii oraz Ostrogotów, którzy poszli do Włoch. Tak więc Goci przyszli ze Skandynawii, krainy Wikingów i przeszli wzdłuż Wisły i Odry czyli przeszli przez Polskę. Było to bardzo dawno temu, chyba jeszcze w czasach króla Popiela i Piasta Kołodzieja. Goci nie są jednak jedynymi ludźmi, którzy zamieszkali w Hiszpanii, a wcześniej byli w Polsce. Kto jeszcze szedł pieszo z Polski do Hiszpanii? Jest taki region w Polsce, który czasami ludziom myli się z regionem w Hiszpanii. Zapytacie jak komuś może się pomylić kawałek Polski która jest na północnym wschodzie z kawałkiem Hiszpanii, która jest na południowym zachodzie? Ludziom się mylą te tereny dlatego, że mają tą samą nazwę. Część Polski nazywana bywa Galicją i tak samo część Hiszpanii jest nazywana Galicją. Czy umielibyście zgadnąć skąd się wzięła nazwa Galicja? Podpowiem wam, że nazwa pochodzi od ludzi, którzy tam mieszkali. Kim więc byli mieszkańcy Galicji? Chodzi o Galów. Tych samych Galów, których być może znacie z filmów o Asteriksie i Obeliksie. Galowie mieszkali kiedyś w na terenach Polski, a potem przenieśli się do Francji i Hiszpanii. Do dziś została po nich nazwa i część Polski nazywa się Galicją tak samo jak część Hiszpanii. Kolejnym podobieństwem jest historia tych regionów. W Polsce Galicja była długo najbiedniejszą częścią Polski, podobnie jest z Galicją w Hiszpanii. Ja byłem teraz tydzień w Hiszpanii na półwyspie gdzie jest miasto Kadyks. Ten półwysep bardzo przypomina Hel w Polsce. Hel to taki długi półwysep, tak samo jest w Kadyksie. Kiedyś król Hiszpanii chciał zdobyć Anglię i przygotował dużo statków w porcie w Kadyksie, ale królowa Anglii Elżbieta I wysłała swojego korsarza Francisa Drake’a, który zatopił wszystkie statki, które były w porcie w Kadyksie. Od tamtej pory w Kadyksie postawiono dużo armat, które mają bronić statków będących w porcie. My chodziliśmy i oglądaliśmy te stare armaty. Postawiono je jednak za późno - Drake zdążył już zniszczyć wszystkie statki. I właśnie to miasto jest związane z ostatnim podobieństwem między Hiszpanią, a Polską. Gdy w Polsce były obce wojska - wojska rosyjskie - Polacy postanowili ratować swój kraj i uchwalili konstytucję 3 maja. Była to bardzo nowoczesna konstytucja, którą uchwalono 3 maja 1791. Hiszpańska konstytucja została uchwalona gdy w Hiszpanii były wojska francuskie. Król Hiszpanii rządził wtedy tylko na tym małym półwyspie czyli w Kadyksie i tam uchwalono właśnie hiszpańską konstytucję. Było to 19 marca 1812. Jakie więc mamy podobieństwa między historią Polski i Hiszpanii? Po pierwsze władcy Polski i Hiszpanii wybrali religię katolicką. Mieszko mógł wybrać prawosławie, a król Wizygotów w Hiszpanii mógł pozostać przy arianizmie. Po drugie przez terytorium Polski przeszli najpierw Galowie, którzy potem zamieszkali w Hiszpanii. Właśnie dlatego i w Polsce, i w Hiszpanii jest region nazywany Galicją. Po trzecie przez terytorium Polski przeszli Goci, którzy później zamieszkali w Hiszpanii. Konkretnie byli to Wizygoci czyli zachodni Goci. Po czwarte wiele słów po polski i hiszpańsku ma to samo pochodzenie i brzmią bardzo podobnie, np. słowo “historia” i “istoria”. Po piąte Polacy uchwalili swoją konstytucję gdy w Polsce były obce wojska i tam samo zrobili Hiszpanie. Polacy uchwalili konstytucję 3 maja w 1791 roku gdy w Polsce były wojska rosyjskie, a Hiszpanie uchwalili swoją konstytucję, gdy Francuzi podbili całą Hiszpanię i pozostał tylko kawałek na półwyspie z miastem Kadyks i tam uchwalono hiszpańską konstytucję 19 marca 1812 roku. Takich podobieństw jest jeszcze na pewno więcej. Ale to może tyle na dzisiaj. Jestem teraz zaangażowany w kilka dużych projektów. Jednym z nich jest właśnie podkast Historia wg Dzieci. Innym projektem jest Angielski wg Dzieci. Nie wiem czy nie będę musiał zrezygnować z któregoś z tych projektów z powodów finansowych. Ogranicza mnie czas i pieniądze. Mam w głowie plan zrobienia strony do nauki historii dla dzieci. Strona byłaby oparta na technikach zapamiętywania. Podobne plany mam odnośnie nauki języków dla dzieci. Jeżeli udzielicie mi wsparcia na patronite to będę mógł dalej poświęcać się tym projektom i je rozwijać. Np. zrobić na stronie tą część poświęconą nauce historii i języków. Jeżeli jednak nie możecie mi udzielić finansowego wsparcia proszę o podpowiedź, który z projektów mam kontynuować, a który zakończyć. Będę się też teraz zajmować testami Gallupa dla dzieci. Ci którzy słyszeli o talentach Gallupa zwanych też talentami Cliftona, a po angielsku StrengthFinder wiedzą być może także o tym, że instytut Gallupa wprowadził nową rzecz czyli StrengthsExplorer. Różni się on trochę od tego testu dla dorosłych, który odkrywa 34 talenty. Ten test dla dzieci pozwala poznać 3 z 10 talentów jakie ma każde dziecko. Te talenty można później rozwijać. Słowo talent jest może trochę mylące po angielsku jest to “strength” czyli mocna strona. Chodzi o dominującą cechę, która uwidacznia się w tym jak działają dzieci. Poznanie tych talentów daje lepsze zrozumienie dziecka przez rodziców, ale także lepszą samoakceptację samego dziecka. Jeżeli ktoś z was chciałby się dowiedzieć czegoś więcej to proszę o kontakt. Ja zrobiłem sobie ten test Gallupa dla dorosłych i jedną z cech, które jest postrzeganie indywidualnie każdej osoby. Patrzenie także na dzieci nie jako na grupę, ale na każdą jednostkę z osobna. Taki test pozwala lepiej poznać każde dziecko i lepiej pomóc mu w rozwoju, nauce itd.

Ostatnim królem dynastii Jagiellonów był Zygmunt August. Dlaczego tak się stało? Dwudziesty odcinek nagrywaliśmy we Włoszech. Mówiliśmy wtedy o królowej Polski, która stamtąd przybyła. Pamiętacie jak ona miała na imię? Ona przywiozła do Polski włoszczyznę. Jej mąż miał takie samo imię jak jej syn. Czy pamiętacie jak mieli oni na imię? Jak miał na imię mąż Bony oraz jej syn? Ale dzisiaj będziemy mówić o Zygmuncie II Auguście. Jak mieli na imię jego tata i mama? Zygmunt August był ostatnim królem z dynastii Jagiellonów. Kiedy się urodził i umarł? 20 lutego 1530 r. arcybiskup gnieźnieński i prymas Polski Jan Łaski koronował go vivente rege w katedrze wawelskiej na króla Polski. Vivene rege znaczy, że został koronowany za życia swojego ojca. Tz., że Zygmunt I Stary był królem i jego syn Zygmunt II August też był królem. Było wtedy dwóch królów. Ale co to znaczy, że był ostatnim królem z dynastii Jagiellonów? Oznacza to tyle, że nie urodził mu się żaden syn, który mógłby być królem po nim. Zygmunt II August próbował się żenić kilkakrotnie, ale żadna żona nie urodziła mu dziecka. A ile miał tych żon? Pierwszą żoną Zygmunta Augusta była Elżbieta Habsburżanka. Jego pierwsza żona miała epilepsję albo padaczkę. Z powodu tej choroby szybko zmarła. Podobno królowa Bona wściekła się kiedyś na nią, bo Elżbieta chciała zjeść trochę włoskiego sera nazywanego parmezan. W spiżarni był tylko ser Bony i właśnie ten ser dano Elżbiecie. Bona była bardzo zła. Z drugą żoną Zygmunt August ożenił się potajemnie. Tę żonę czyli Barbarę Radziwiłłównę bardzo kochał, ale ona też szybko umarła. Wtedy Zygmunt August postanowił wywoływać jej ducha. Sprowadzał ludzi z całej Europy aby przyjechali do niego i wywołali mu ducha Barbary, którą tak kochał. Musiał za to dużo im płacić. Ci ludzie go oszukiwali. Udawali, że wywołują ducha Barbary Radziwiłłówny, ale tak naprawdę ktoś się przebierał, a król myślał, że widzi swoją zmarłą żonę. Jego trzecia żona to była Katarzyna Habsburżanka Była ona siostrą tej zmarłej Elżbiety co miała padaczkę i lubiła ser parmezan. Zygmunt pokłócił się z tą trzecią żoną i ona wyjechała do rodziców do Austrii i już nigdy do niego nie wróciła. Zygmunt pokłócił się też ze swoją matką Boną Sforzą, która wyjechała do Włoch i tam zmarła otruta przez swoich służących (mówiliśmy o tym w odcinku 20). Wtedy Zygmunt wziął sobie czwartą żonę, która tak naprawdę nie była jego żoną. Barbara Gizanka była faworytą króla i urodziła mu córkę, która też miała na imię Barbara. Ponieważ jednak nie była żoną Zygmunta jej córka nie mogła zostać królewną. Czy zapamiętaliście te żony Zygmunta Augusta? Najpierw była Elżbieta, która była chora i lubiła ser parmezan. Później była Barbara, którą król poślubił w tajemnicy, ale też była chora. Potem była Katarzyna siostra Elżbiety, która uciekła od Zygmunta. Ostatnią była inna Barbara, z którą król się nie ożenił, ale miał z nią córkę Barbarę. Właśnie w taki sposób Zygmunt II August stał się ostatnim królem z dynastii Jagiellonów. Nie miał syna, a córka, która mu się urodziła nie była z prawego łoża. Gdy więc umarł Zygmunt II August skończyła się dynastia Jagiellonów. Wprawdzie królową była później także siostra Zygmunta Augusta, ale rządził w zasadzie jej mąż Stefan Batory. Jednak o siostrze Zygmunta II Augusta czyli o Annie Jagiellonce i jej mężu Stefanie Batorym powiemy sobie przy innej okazji.

Żyjemy w świecie, który mało ceni naszą pamięć. Wydaje się, że coraz mniej jej potrzebujemy. Mamy dostęp do danych praktycznie na okrągło nasuwa się więc pytanie czy naprawdę warto uczyć się rzeczy na pamięć? Z drugiej strony właśnie dzisiaj wiemy o pamięci dużo więcej niż nasi przodkowie. Przeprowadzono wiele badań oraz eksperymentów. Nie wiemy oczywiście wszystkiego, ale nigdy jeszcze nie wiedzieliśmy tyle co teraz. Upraszczając można powiedzieć, że pamięć jest trochę jak mięsień. Gdy jej używamy potrafimy zapamiętać więcej. Jednak nieużywana pamięć zaczyna działać coraz słabiej. Badania nad mózgiem i procesem zapamiętywania pokazały też, że niektóre dane zapamiętujemy łatwiej niż inne. Np. nasza pamięć jest kiepska do zapamiętywania cyfr, łatwo jednak nam zapamiętywać historie. Tak więc gdy uczymy się historii łatwiej nam zapamiętać, że Mieszko I ożenił się z czeską księżniczką Dobrawą niż, że to było w 965. Jest to trochę dziwne, bo na papierze zapisanie roku zajmuje dużo mniej miejsca niż zapisanie historii ślubu. Mając tą wiedzę na temat pamięci warto się zastanowić czy uczyć dzieci historii w sensie samych historyjek, czy też uczyć ich także dat tych wydarzeń? Moja propozycja jest taka. Historia to głównie historie. Dobrze się ich słucha i łatwo zapamiętuje. Ale warto też wspomnieć o datach. Tyle, że niejako przy okazji. Jednak wraz z rozwojem dziecka warto kłaść większy nacisk na daty. Oczywiście ten nacisk nigdy nie powinien być zbyt wielki. Ja np. nie lubiłem historii gdy chodziłem do szkoły, a było to spowodowane właśnie tym, że na każdej lekcji historii mieliśmy najczęściej 5 nowych dat, które trzeba było zapamiętać, a później co 4, 5 lekcji była kartkówka z tych dat. Historię lubiłem, ale te daty mi ją obrzydziły. Co najgorsze nauczyciele wymagali zapamiętywania, a nie podali żadnych technik. I dzisiaj ja chciałbym wam podać kilka technik zapamiętywania dat. Dokładnie trzy: 1. matematyczna 2. słowna 3. mapa pamięci 1. Na czym polega matematyczna? Bierzemy datę, którą jest łatwo zapamiętać, albo taką, którą dziecko już z jakiegoś powodu zna. Powiedzmy, że jest to chrzest Polski czyli rok 966. Jest to łatwa data do zapamiętania, bo jest najpierw 9, a potem dwie 66 czyli jakby odwrócone 9. Gdy dziecko zapamięta tą datę, to uczymy je, że Mieszko ożenił się z Dobrawą rok wcześniej. Nie podajemy tego roku, ale prosimy dziecko, aby to obliczyło. Później podajemy informację, że rok po chrzcie urodził się Bolesław Chrobry. I tutaj również prosimy o policzenie kiedy to było. W ten sposób znając tylko datę chrztu Polski czyli 966 wiemy, że ślub Mieszka był w 965, a urodziny Bolesława w 967. Oczywiście ta metoda nadaje się dla dzieci, które mają już podstawy matematyki za sobą. 2. Metoda słowna jest trochę bardziej skomplikowana. Polega ona na tym, że zmieniamy liczby w spółgłoski, potem dodajemy do nich samogłoski tak aby stworzyć słowa, które później łączymy z wydarzeniem. Metodę tą stosuje np. Tony Buzan czyli ekspert od pamięci. W notatkach umieszczę tabelę przedstawiającą jakie spółgłoski odpowiadają numerom. Teraz wam przeczytam tą tabelę. 1 - t, d 2 - n 3 - m 4 - r 5 - l 6 - j 7 - k, g 8 - f, w 9 - p, b 0 - s, z Pierwszym problemem jest zapamiętanie jakie litery przypadają do której liczby. Oto kilka podpowiedzi jak to zapamiętać. 1 jest podobne do “t”, a “d” to dźwięczny odpowiednik litery “t”. Pisana litera “n” ma 2 nóżki, a pisana litera m ma 3 nóżki. Wymawiając cyfrę 4 słyszymy literę “r”. Rzymska liczba 50 to duże L, a więc 5 to “l”. Litera “j” trochę przypomina odwróconą 6. Duża litera “K” składa się z dwóch połączonych 7, a “g” to jej dźwięczny odpowiednik. 8 trochę przypomina pisaną literę “f”, a “w” to dźwięczny odpowiednik “f”. Cyfra 9 trochę przypomina odwrócone pisane “p”, a “b” to dźwięczny odpowiednik. Na koniec jest liczba zero, słowo to zaczyna się od litery “z”, której odpowiednikiem jest litera “s”. Wiem, że to trochę skomplikowane, ale gdy się tego nauczycie potem zapamiętywanie dat okazuje się proste i pamięta się je do końca życia. Jak więc to działa? Bierzemy np. datę bitwy pod Grunwaldem czyli rok 1410. Daty w Polskiej historii poza czasami Mieszka mają zawsze 1 z przodu, a więc ją pomijamy, zapamiętujemy tylko 410. 4 to “r”, 1 to “t” lub “d”, a 0 to “s” lub “z”. Mamy więc literki RTS i dodajemy między nie samogłoski tak aby powstało coś logicznego. Np. słowo RaTuSz. Może inny przykład - bitwa warszawska to 1920. My będziemy zapamiętywać tylko 920, a więc 9 to “p” lub “b”, 2 to “n”, a 0 to “s” lub “z”. Literki więc mogą być takie PNS, jakie słowo można z tego ułożyć wstawiając pomiędzy nie samogłoski? Ja proponuję PiNeSka. Co teraz zrobić z tymi słowami? Wyobrażamy sobie np. że król Władysław Jagiełło który patrzył na bitwę pod Grunwaldem z góry patrzy na bitwę z Ratusza. A Piłsudski przybija do ściany mapę z planem bitwy warszawskiej wielką pinezką. 1410 R T/D S/Z - RaTuSz 1920 P/B N S/Z - PiNeSka 3. Mapa pamięci też jest metodą spopularyzowaną przez Tonego Buzana. Ta metoda nadaje się do całościowego zapamiętywania danej informacji. Tz. piszemy wydarzenie, a następnie rysujemy od niego gałęzie, z których jedna może być datą. Mapa pamięci może też być w całości poświęcona dacie. Np. piszemy na środku kartki np. datę 1939, a potem od tego rysujemy gałęzie czyli np. 23 sierpnia Pakt Ribbentrop-Mołotow, 1 września atak Niemiec na Polskę, 17 września atak Rosji na Polskę itd. Dla małych dzieci można pominąć dni i uczyć się tylko miesięcy, a więc w środku rok 1939, a gałęzie to sierpień umowa Hitlera i Stalina, wrzesień to atak Hitlera i Stalina, październik pokonanie Polski itd. Tak więc mamy te trzy metody, czyli matematyczną, słowną oraz mapę pamięci. Którą z nich zastosować. Wypróbuj każdą z nich i stosuj tę, która działa. Możesz też stosować kombinację tych metod czyli np. zapamiętać, że bitwa warszawska była w roku PiNeSki, a Polska miała wtedy tylko dwa latka. Tak więc od 1920 roku odejmujemy 2 lata i mamy rok odzyskania niepodległości przez Polskę czyli 1918. Jeżeli dziecko potrafi odejmować większe liczby możemy pójść jeszcze dalej i od roku 1918 odjąć 123 lata zaborów i dojdziemy do roku 1795, kiedy to Polska straciła niepodległość. Napiszcie mi jakie wy metody stosujecie. Zapraszam do wspierania podkastu na patronite. Niedawno wypuściłem też pierwszy odcinek Angielskiego wg Dzieci. Jeżeli wasze dzieci uczą się angielskiego zachęcam was do wypróbowania. Czekam też na wasze komentarze.

Dorośli mówią czasami, że historia lubi się powtarzać. Co to znaczy? Oznacza to, że jakieś wydarzenie z naszych czasów bardzo przypomina wydarzenie z przeszłości. Tak właśnie jest z zamachem na prezydenta Narutowicza. Od tego zamachu mija prawie 100 lat, ale niedawno podobny zamach znowu się wydarzył. Niestety. Powiedzmy sobie jednak najpierw co to jest “zamach”. Słowo to, czyli “zamach” pochodzi od słowa “zamachnąć się”. Gdy np. chcecie rzucić piłkę to ręka się najpierw cofa, a dopiero potem rzucacie. Właśnie to cofnięcie ręki przed rzutem to jest zamachnięcie się. Zamach oznacza próbę zabicia kogoś. Być może w przeszłości zamachów dokonywano głównie rzucając w kogoś np. włócznią albo dzidą. Dzisiaj zamachów najczęściej dokonuje się strzelając, ale słowo zamach pozostało. Tak więc zamach na prezydenta Narutowicza to była próba zabicia go. Niestety prezydent Narutowicz zginął podczas tego zamachu. W odcinku 36 mówiliśmy o tym jak się zaczęła I wojna światowa. Ona też zaczęła się od zamachu na arcyksięcia austriackiego. Zacznijmy jednak od początku. Kim był Gabriel Narutowicz zanim został prezydentem? Jego ojciec brał udział w powstaniu styczniowym i podobnie jak ojciec Ignacego Paderewskiego siedział później za to rok w więzieniu. Powstanie styczniowe wybuchło w styczniu 1863, a Gabriel Narutowicz urodził się dwa lata później, bo w marcu 1865. Jego ojciec zmarł gdy mały Gabriel miał tylko roczek. Był więc wychowywany przez matkę. Czy jednak Gabriel Narutowicz był Polakiem? Nie wiem czy pamiętacie, ale przed rozbiorami Polska i Litwa to było jedno państwo, które miało jednego króla. Podobnie jak Anglia i Szkocja też są razem jednym państwem. Tak więc Polska i Litwa były jednym państwem, ale później doszło do rozbiorów i nie było ani Polski, ani Litwy przez 123 lata. Gdy Polska odzyskała niepodległość w 1918 roku w tym samym czasie niepodległość odzyskała także Litwa. Ale Litwa nie chciała być już połączona z Polską jak 123 lata wcześniej. Wtedy Gabriel Narutowicz wybrał, że on woli być Polakiem. Tymczasem jego brat Stanisław Narutowicz wybrał, że chce być Litwinem. My dzisiaj będziemy mówić o Gabrielu Narutowiczu, który został później pierwszym prezydentem Polski. Wspomnę tylko, że ten jego brat czyli Stanisław Narutowicz ożenił się z kuzynką Piłsudskiego. Ale my wróćmy do Gabriela Narutowicza. Z kim się on ożenił? Gabriel Narutowicz bardzo dobrze się uczył. Najbardziej lubił matematykę i fizykę. Wyjechał do Szwajcarii i tam studiował na politechnice w Zurichu. Nie przestał jednak pomagać Polakom. W tamtym czasie nie było Polski, a na Litwie gdzie mieszkał rządził car czyli rosyjski król. Narutowicz pomagał Polakom ściganym przez carat. Gdy władze rosyjskie się o tym dowiedziały chciały też aresztować jego i dlatego nie mógł wrócić do Polski. Gabriel Narutowicz po ukończeniu studiów został inżynierem. Zbudował osiem hydroelektrownii w Szwajcarii, w Austrii, we Francji, we Włoszech oraz w Hiszpanii. Tak więc Narutowicz budował hydroelektrownie, był profesorem na politechnice w Zurichu. Ale gdy tylko Polska odzyskała niepodległość wrócił do kraju i zaczął pomagać. Był najpierw ministrem robót publicznych i chciał także w Polsce zbudować hydroelektrownię. Później został ministrem spraw zagranicznych. 9 grudnia został wybrany na prezydenta. Niestety dużo ludzi mówiło, że on nie jest Polakiem. Mówili jeszcze dużo innych złych rzeczy, które wszystkie były nieprawdziwe. Wszystko to słyszał pewien pan i uwierzył, że Gabriel Narutowicz był złym człowiekiem. Gabriel Narutowicz był prezydentem dopiero 7 dni. Pojechał do galerii oglądać obrazy. Gdy oglądał jeden z nich zatytułowany “Szron” ktoś do niego strzelił. Czego się nauczyliśmy dzisiaj? Gabriel Narutowicz urodził się na Litwie pod zaborem rosyjskim. Jego ojciec był powstańcem styczniowym. Gabriel Narutowicz studiował i pracował w Szwajcarii. Zbudował wiele hydroelektrownii. Później był ministrem, a na koniec pierwszym prezydentem. W notatkach na naszej stronie możecie zobaczyć ten obraz “Szron”. Zapraszam do wspierania naszego podkastu na patronite. Niedawno wypuściliśmy też nową audycję. Angielski wg dzieci. Ta nowa audycja jest podobna do tej. Tutaj dzieci uczą historii, a w tej nowej dzieci uczą angielskiego. Jeżeli chcielibyście uczyć się także angielskiego to zapraszamy. Link do tej nowej audycji będzie w notatkach. Angielski wg Dzieci: [link]

Ta muzyka, którą słyszeliście na początku została napisana przez Ignacego Paderewskiego. Był to najsłynniejszy muzyk w tamtych czasach i to najsłynniejszy nie tylko w Polsce, ale na całym świecie. Gdy jednak Polska odzyskała niepodległość to on wrócił i zamiast grać zajmował się wszystkim co było potrzebne dla Polski. Polska była dla niego ważniejsza niż jego kariera muzyczna. Ale zacznijmy od początku. Kim był Ignacy Paderewski? Paderewski urodził się w 1860 roku. Matka zmarła kilka miesięcy po jego narodzinach. Gdy miał 3 lata ojciec wziął udział w powstaniu styczniowym i później siedział przez rok w więzieniu. W tym czasie małym Ignacym i jego starszą siostrą Antoniną zajmowała się ciotka. O powstaniu styczniowym mówiliśmy w odcinku 45. Wybuchło ono 22 stycznia 1863 z powodu branki. Ignacy Paderewski już jak był mały lubił grać na starym rodzinnym fortepianie. Później uczył się w tej samej szkole muzycznej, którą wcześniej ukończył inny znany polski kompozytor Fryderyk Chopin. Po ukończeniu szkoły Paderewski miał mało pieniędzy. Na szczęście spotkał w Zakopanem sławną aktorkę Helenę Modrzejewską. Ona zorganizowała dla niego koncert na którym zarobił wystarczająco pieniędzy, aby dalej się kształcić w Wiedniu. Później rozpoczął swoją karierę i stał się sławny. Grał koncert dla królowej Wielkiej Brytanii Wiktorii oraz dla prezydenta Stanów Zjednoczonych Woodrowa Wilsona. Ale na tych koncertach nie tylko zarabiał pieniądze. Paderewski przed każdym koncertem przemawiał o niepodległości Polski. Rozmawiał też z prezydentem Wilsonem, aby powstała Polska. Jednak grał on tak dużo, że naderwał sobie ścięgna w rękach i nie mógł grać. Podczas koncertowania w USA doznał kontuzji dłoni, myślał nawet o zakończeniu kariery. Sprawność dłoni przywrócił mu Friedrich Lange – pionier niemieckiej chirurgii w Stanach. W odcinku 44 o powstaniu wielkopolskim mówiliśmy o tym, że był on tak popularny jak dzisiaj Justin Biber, Selena Gomez, Eda Sheeran czy Ariana Grande. W 1918 roku zakończyła się I wojna światowa. Zaczęła też powstawać Polska. Co zrobił Paderewski? Od razu przyjechał do Polski. Postanowił jechać przez Poznań, który wtedy nie był jeszcze polski. Swoim przyjazdem wywołał powstanie wielkopolskie, o którym mówiliśmy w odcinku 44. Mimo, że był chory i właśnie strzelano do niego z Poznania pojechał do Warszawy. Polska powstała, ale wiecie jaki był największy problem? Polacy wciąż się kłócili kto ma rządzić. Paderewski umiał ich pogodzić i został premierem. Było to trudne zadanie, bo Polacy byli podzieleni na wiele obozów. W następnym odcinku powiemy sobie o tym, że nawet z tego powodu doszło do zabicia pierwszego prezydenta Polski. Ale jak Paderewski został premierem umiał pogodzić wszystkich. Jednak później pojawiło się ważniejsze zadanie niż bycie premierem. Co mogło być ważniejszego? Paderewski pojechał na konferencję paryską na której został podpisany Traktat wersalski. Na tej konferencji ustalono kto jest winien I wojny światowej. Ustalono też jakie będą granice. To była bardzo ważna konferencja, bo tam wyznaczono też granice Polski. Na tej konferencji zdecydowano też, że Gdańsk nie będzie ani polski, ani niemieckie, ale że będzie Wolnym Miastem i w ten sposób miasto Gdańsk stało się jakby takim małym państwem. Kiedyś na pewno nagramy o tym odcinek. W każdym bądź razie na tą konferencję pojechał właśnie Paderewski. Czemu właśnie on musiał tam pojechać? Czy pamiętacie dla kogo on grał? Między innymi dla królowej Wiktorii i prezydenta Wilsona. Paderewski znał wielu polityków na tej konferencji i umiał negocjować dobre granice dla Polski. Niestety kiedy wyjechał w Polsce zdarzyło się coś okropnego. Zabito pierwszego prezydenta Polski Narutowicza. Być może gdyby Paderewski nie wyjechał umiałby ponownie pogodzić Polaków. O tym zabójstwie powiemy sobie w następnym odcinku.

Czy słyszeliście kiedyś o “Cudzie nad Wisłą”? Tym cudem była bitwa warszawska. Jak do niej doszło i dlaczego jest nazywana “cudem”? Jak pewnie pamiętacie Polska odrodziła się po 123 latach zaborów. Odrodziła się 11 listopada 1918 roku. Tak więc gdy doszło do bitwy warszawskiej w 1920 roku Polska miała niecałe dwa latka. Gdy wybuchła wojna polsko-rosyjska na początku wygrywali Polacy i Polska robiła się coraz większa. Robiła się większa, bo polskie wojsko zdobywało coraz więcej terenu. Jednak później zaczęli wygrywać Rosjanie i Polska zacząła się robić coraz mniejsza. Gdy Rosjanie zdobyli już dużą część Polski stanęli pod Warszawą. Polacy bronili swojej stolicy czyli właśnie Warszawy i właśnie ta bitwa jest nazywana bitwą warszawską. Trwała od 13 do 25 sierpnia 1920 czyli około 13 dni. Ale zanim przejdziemy do samej bitwy musimy sobie powiedzieć trochę o polskich rzekach. Czy wiecie jaka jest najdłuższa rzeka w Polsce. To Wisła. Przepływa ona między innymi przez Kraków, Warszawę, Toruń i Gdańsk. Do Wisły dopływają inne małe rzeki, np. z Bydgoszczy płynie rzeka Brda i ona wpada do Wisły. Te małe rzeki tak jak Brda dołączają się do Wisły i potem razem płyną. Brda wpada do Wisły z lewej strony czyli jest lewym dopływem. My dzisiaj powiemy sobie trochę o innym dopływie Wisły. Rzeka Wieprz jest prawym dopływem Wisły, tz., że wpada do niej, do Wisły z prawej strony. Dlaczego mówimy o tych rzekach podczas omawiania bitwy warszawskiej? Bitwa warszawska zaczęła się 13 sierpnia 1920 roku. Rosjanie zaatakowali Warszawę, która jest nad rzeką Wisłą. Polacy bronili Warszawy, a Rosjanie atakowali. Polacy jednak część swojego wojska schowali za Wieprzem, za rzeką Wieprzem. Gdy więc Rosjanie atakowali Warszawę wysyłali na nią coraz więcej sił. Zaczęli 13 sierpnia i przez 4 dni nie mogli zdobyć Warszawy. A wtedy 16 sierpnia Polacy uderzyli zza Wieprza. W ten sposób Rosjanie walczyli z Polakami broniącymi Warszawy, ale jednocześnie grupa zza Wieprza zaatakowała ich bok oraz tył. Rosjanie zaczęli więc uciekać i uciekli aż do Niemiec gdzie zostali internowani czyli poszli do takiego więzienia. Dzięki czemu Polacy wygrali? Polakom udało się złamać rosyjskie szyfry. Czy wiecie co to jest szyfr? Jest to taki tajny sposób mówienia. Rosjanie myśleli, że tylko oni rozumieją ten szyfr, ale Polakom udało się go złamać i mogli podsłuchiwać jak Rosjanie rozmawiają przez radio i mówią, gdzie będą się ruszać ich armie. Po drugie Polacy mieli samoloty, które latały na rozpoznanie, czyli sprawdzały, gdzie się ruszają rosyjskie wojska. Skąd Polacy mieli te samoloty? Między innymi ze zdobytego lotniska Ławica pod Poznaniem, o czym mówiliśmy w odcinku 46. Następny odcinek będzie poświęcony Paderewskiemu. Może pamiętacie go z odcinka 44. Jego przyjazd do Poznania spowodował wybuch powstania wielkopolskiego. Paderewski zorganizował amerykańskich lotników, którzy chcieli walczyć dla Polski i jej pomóc. Ci lotnicy także walczyli podczas wojny polsko-bolszewickiej czyli wojny polsko-rosyjskiej. Ten oddział nazywał się 7 Eskadra Myśliwska im. Tadeusza Kościuszki. Dlaczego Amerykanie chcieli walczyć w Polsce? Polacy tacy jak Tadeusz Kościuszko i Kazimierz Pułaski. Amerykanie chcieli podziękować za tą pomoc i postanowili pomóc Polako tak jak kiedyś wcześniej Polacy pomogli Amerykanom. Tak więc Polacy wiedzieli, gdzie jest cała armia rosyjska i mogli ukryć część sił za Wieprzem. Czego się dzisiaj nauczyliśmy? Dzisiaj mówiliśmy o bitwie warszawskiej, którą nazywa się też “Cudem nad Wisłą”. 13 sierpnia Rosjanie zaatakowali Warszawę, której bronili Polacy. Część Polaków schowała się za rzeką Wieprz i 16 sierpnia 1920 roku uderzyli na tyły armii rosyjskiej. Uczyliśmy się też dzisiaj trochę o polskich rzekach. Najdłuższa polska rzeka to Wisła, przepływa ona przez Warszawę. Prawym dopływem Wisły jest rzeka Wieprz. Przy okazji jest taki wierszyk trudny do wymówienia. Ciekawe czy potrafilibyście powiedzieć słowa tego wiersza szybko? Jan Brzechwa - Nie pieprz Pietrze Nie pieprz, Pietrze, pieprzem wieprza, Wtedy szynka będzie lepsza. Właśnie po to wieprza pieprzę, Żeby mięso było lepsze. Ależ będzie gorsze, Pietrze, Kiedy w wieprza pieprz się wetrze! Błaga żona: Bądź już lepszy, Nie pieprz wieprza! A on pieprzy. To Piotrową tak zgniewało, Że wylała zupę całą, Piotr zaś poszedł wprost do Wieprza I utopił w Wieprzu wieprza.

Witam w 46 odcinku podkastu. Dziś będziemy kontynuować historię powstania wielkopolskiego. W odcinku 44 mówiliśmy o tym powstaniu, że wybuchło 27 grudnia 1918 roku czyli tuż po Bożym Narodzeniu. Jego wybuch spowodował przyjazd Paderewskiego do Poznania. Ale o tym możecie posłuchać w tamtym 44 odcinku. To powstanie czyli powstanie wielkopolskie zaczęło się 27 grudnia 1918, a skończyło 16 lutego 1919. W tym czasie Polacy zdobywali kolejne miasta w Wielkopolsce. Dziś powiemy sobie o tym jak zdobyli lotnisko. Ławica to wieś, która była koło Poznania. Ale przez 100 lat Poznań się rozrósł i dziś Ławica to dzielnica Poznania. Tak więc kiedyś to lotnisko było koło Poznania, a teraz jest w granicach miasta. 100 lat temu czyli w styczniu 1919 roku Polacy już zdobyli Poznań, ale lotnisko Ławica pozostawało w rękach Niemców. Polacy się obawiali, że Niemcy w ramach zemsty zbombardują miasto Poznań. Tak więc 5 stycznia 1919 roku udali się na lotnisko i zaproponowali Niemcom, aby się poddali. Ci jednak nie chcieli i dlatego 6 stycznia Polacy zaatakowali lotnisko i je zdobyli. Jak długo trwał atak? Polacy zaatakowali 6 stycznia o 6:30 rano. Atak trwał tylko 20 minut. Zginął jeden Polak i dwóch Niemców. Reszta Niemców się poddała. Polacy wzięli do niewoli 110 żołnierzy niemieckich. Co Polacy znaleźli na lotnisku? Było tam 26 sprawnych samolotów. Później w oddalonych hangarach Polacy znaleźli jeszcze inne samoloty. Niektóre gotowe do startu, inne w częściach. Zdobyto razem około 70 samolotów, z tego 50 było gotowych do startu. Niemcy postanowili się zemścić i 7 stycznia przyleciały samoloty z Niemiec i zaczęły bombardować lotnisko Ławica. Podobnie było 8 stycznia. Niemcy ponownie przylecieli i bombardowali lotnisko. Latali też nad Poznaniem. Ludzie zaczęli się bać. Wtedy zapadła decyzja o ataku na Niemcy. Ponieważ Niemcy już dwa razy zbombardowali lotnisko. Zrobili to 7 i 8 stycznia 1919 roku. Polacy postanowili polecieć i zbombardować niemieckie lotnisko z którego latały te samoloty. 9 stycznia 1919 roku Polacy polecieli nad Frankfurt nad Odrą i zbombardowali tamto lotnisko. Tak wystraszyli tym Niemców, że ci już więcej nie latali bombardować Polski. Czy wy kiedyś byliście na lotnisku w Poznaniu? Do dziś stoją tam stare koszary z czerwonej cegły oraz wieża, która ma już ponad 100 lat. To są właśnie budynki, które zdobywali Polacy 6 stycznia 1919 roku. W ilustracji do tego podkastu będą właśnie te koszary i ta wieża. A jeżeli mieszkacie w Poznaniu czy okolicach możecie sami pojechać i zobaczyć te stare budynki lotniska oraz pomnik poświecony zdobywcom lotniska Ławica. Czy to zdobycie lotniska Ławica było ważne? Tak, bardzo ważne. Dzięki zdobytemu wtedy sprzętowi Polacy mogli wysyłać samoloty na rozpoznanie. Te samoloty informowały o ruchach wrogich wojsk. Bardzo przydały się podczas powstania wielkopolskiego. Lotnicy informowali o ruchach niemieckich wojsk. Ale Poznaniacy podzielili się tym sprzętem. Na zdobytym w Poznaniu sprzęcie walczono później o Lwów oraz odpierano wojska bolszewickie w 1920. To ostanie wydarzenie jest nazywane bitwą warszawską albo “Cudem nad Wisłą”. Będziemy o nim mówić w jednym z następnych odcinków. Na razie powiem tylko tyle, że Polacy zrobili plan pokonania atakującej armii bolszewickiej. Zrobili ten plan dzieki rozpoznaniu, które przeprowadziły samoloty zdobyte właśnie na lotnisku Ławica. Co by się więc stało, gdyby Polacy nie zdobyli tych samolotów w 1919 roku? Być może przegraliby wojnę w 1920 roku. Tak więc widzicie, że zdobycie tego lotniska miało ogromne znaczenie. Bez niego i bez tych samolotów być może nie byłoby Polski wcale. Powtórzmy więc. Co zapamiętaliście? 27 grudnia 1918 roku w Poznaniu wybuchło powstanie wielkopolskie. Powstańcy zdobyli Poznań, ale lotnisko zdobyli dopiero 6 stycznia. Jak długo trwał atak? Tylko 20 minut. Co Polakom udało się tam zdobyć? Mnóstwo samolotów, takich gotowych do startu oraz takich, które należało dopiero złożyć z części. Jak ważne było zdobycie tego lotniska? Dzięki temu Polacy mogli obserwować ruchy wrogich wojsk, np. wojsk bolszewickich w 1920 roku. Dziękuję wam za wysłuchanie. Na początku odcinka mogliście usłyszeć Wojtka z Czarnego Krza. Mieszka on w krainie, którą kiedyś zamieszkiwali Prusowie. Być może kiedyś nagramy razem dla was odcinek o tym plemieniu. Ja jak zwykle zapraszam was do wspierania podkastu na Patronite. Można to robić poprzez PayPala. Nie mieszkam w Polsce i taka metoda jest dla mnie najłatwiejsza, ale jakby ktoś chciał wesprzeć nas w inny sposób to proszę o kontakt na [email]. Ten adres mailowy oraz link na profil na Patronite będą oczywiście w notatkach. Mamy już 5 patronów, którym bardzo chciałem podziękować. [link]

Dzisiaj mija pełny rok od momentu, kiedy ukazała się nasza pierwsza audycja. Dziś zapraszam was do 45 odcinka i oczywiście wszystkich wcześniejszych, których jeszcze nie słuchaliście. Dzisiaj jak już powiedziałem jest 8 stycznia. Styczeń jak pewnie wiecie to pierwszy miesiąc w kalendarzu. Jest o miesiąc, w którym jest zima. Czy wiecie kiedy zaczyna się zima? Zima zaczyna się tuż przed Bożym Narodzeniem w grudniu, kończy się około 21 marca. Tak więc zima trwa kawałek grudnia, cały styczeń, cały luty i dużą część marca. Tak więc, styczeń to w zasadzie środek zimy. Dlaczego tyle mówię o tym miesiącu? Dziś powiemy sobie o powstaniu styczniowym. Działo się to podczas zaborów, czyli w okresie, kiedy nie było Polski. Pamiętacie jak długo nie było Polski podczas zaborów? Polska przestała istnieć w 1795. Nie było jej przez 123 lata, aż do 1918 roku. W tym czasie było wiele powstań. Czy wiecie co to znaczy? Co to znaczy “powstanie”? Mówiliśmy już w naszych audycja o powstaniu warszawskim podczas II wojny światowej oraz o powstaniu wielkopolskim po I wojnie światowej. Tak więc powstanie to taki bunt z bronią. Tak więc powstanie styczniowe to bunt przeciwko Rosji, jednemu z zaborców Polski. Ale dlaczego Polacy się zbuntowali w styczniu? Dlaczego powstanie wybuchło w styczniu? Przecież to środek zimy. Powstanie styczniowe wybuchło 22 stycznia 1863, a trwało aż do października 1864. Dlaczego właśnie wtedy? Rosjanie wyznaczyli brankę na 25 stycznia. Ale co to jest branka? To słowo “branka” pochodzi od słowa “brać”. Rosjanie brali Polaków do wojska. Wojsko wtedy było jednak inne. Dzisiaj w wielu krajach idzie się do wojsk, ale tylko na rok lub dwa. W tamtych czasach do wojska się szło na 25 lat. Tak więc Polacy zbuntowali się z powodu tej branki, z powodu brania do wojska aż na 25 lat. Czy to długo? Do wojska brano mężczyzn w wieku od 20 do 30 lat. Tak więc gdy wzięto do wojska mężczyznę w wieku 20 lat to ile on miał lat gdy ukończył 25 lat służby? Czy umiecie dodać takie liczby 20 plus 25? Taki mężczyzna, który służbę w armii carskiej zaczął w wieku 20 lat kończył ją w wieku 45 lat. Niestety większość tych chłopców nie dożywała końca służby. W armii carskiej umierała większość żołnierzy. Umieralność wynosiła 88%. Czy uczyliście się kiedyś o porcentach? 88% śmiertelności oznacza, że jak do wojska pójdzie 100 chłopców, to 88 zginie, czyli wróci tylko dwunastu z tych stu, którzy poszli. Ale nawet jak przeżyli nie pozwalano im wracać do domu, ale musieli często służyć dalej aż do 30 lat i czasem jeszcze dłużej. Dlaczego tak dużo ich umierało? Żołnierze oczywiście giną na wojnie. Ale ci żołnierze zabrani do armii rosyjskiej byli źle żywieni. Żołnierze nie dostawali dobrego jedzenia. Nie mieli np. witamin. A przy okazji czy wy jecie witaminy? Można je znaleźć w wielu owocach. Czy wiecie dlaczego witaminy są takie ważne? Tak więc żołnierze byli bardzo źle żywieni. Ale to nie wszystko. Jak byli ranni to nikt się nimi nie opiekował. Żołnierze angielscy mieli o wiele lepiej. Czy słyszeliście kiedyś o Florence Nightingale? Była to pierwsza pielęgniarka. Anglicy walczyli wtedy z Rosjanami podczas wojny krymskiej. Florence Nightingale dowiedziała się, że nikt nie dba o żołnierzy angielskich i pojechała na Krym. Wraz z innymi kobietami opiekowały się chorymi żołnierzami angielskimi. Później Florence Nightingale założyła pierwszą szkołę pielęgniarek na świecie. Okazało się, że pielęgniarki swoją opieką uratowały więcej żołnierzy niż lekarze. Niestety Polacy, którzy szli do armii carskiej czyli armii rosyjskiej nie mieli takiej opieki. Taką opiekę mieli wtedy tylko Anglicy. Czego się więc dzisiaj nauczyliśmy? Podczas zaborów, gdy Polska była podzielona na trzy części i nie było jej przez 123 lata wybuchło powstanie styczniowe. Wybuchło 22 stycznia 1863 roku, bo Rosjanie zarządzili brankę na 25 stycznia. Polacy nie chcieli iść do wojska rosyjskiego, bo umierało w nim aż 88 procent żołnierzy. Umierali oni bo dostawali jedzenie bez witamin, a gdy byli ranni nikt się nimi nie opiekował. Mówiliśmy też o tym dlaczego angielscy żołnierze mieli lepiej? Oni mieli Florence Nightingale, pierwszą współczesną pielęgniarkę. Jak już wspomniałem dzisiaj mija rok od wydania pierwszej audycji. To jednak nie jest pierwszy rok, w którym my uczymy się historii. Dopiero jednak rok temu wpadłem na pomysł, aby nagrywać nasze lekcje. Dzieci na początku były trochę nieśmiałe wobec mikrofonu, ale dzisiaj to go sobie wręcz wyrywają. Czy wam się podoba nasza audycja? Jeżeli tak to możecie nas wesprzeć na kilka różnych sposobów. Jeżeli macie iPhone’a albo umiecie obsługiwać iTunes to możecie dać nam pięć gwiazdek w katalogu iTunes. Możecie też podesłać swoim znajomym link do naszego podkastu, albo konkretnego odcinka, który wam się szczególnie podobał. Można nas także wesprzeć pieniężnie. Muszę opłacić miejsce na stronę internetową oraz na podkast. Gdy tak patrzę jak dzieci traktują mój mikrofon to też się czasem boję czy nie będę musiał niedługo kupić nowego. Innymi słowy tworzenie tego podkastu to nie tylko czas, który na to poświęcam, ale także pieniądze. Gdybyście chcieli nas wesprzeć w notatkach znajdziecie link na patronite [link] Zapraszam też na naszą grupę na facebooku oraz na stronę internetową [link] [link] Po roku nagrywania myślę, że będę miał trochę sił aby kontynuować. Udało mi się w poprzednim roku nagrać 45 audycji. Czy w tym roku będzie ich więcej czy mniej? To też zależy od was i waszego wsparcia. Nie tylko tego pieniężnego. Miłe słowa pod odcinkami naprawdę dodają mi skrzydeł. Napiszcie też co chcielibyście usłyszeć w kolejnych odcinkach. Jakieś konkretne wydarzenie z historii Polski? A może historia jakiegoś miasta tak jak kiedyś nagraliśmy historię Wrocławia? A może coś z historii starożytnej? Myślałem też o krótkiej serii poświęconej historii polskiej nauki, w tym np. Marię Skłodowską, Kopernika czy Łukasiewicza. Co o tym myślicie? Na propozycję czekam w komentarzu pod odcinkami. Można te propozycje też przesłać mailem na adres [email].

Witam was w 44 audycji podkastu “Historia Polski dla Dzieci oraz według Dzieci”. 11 listopada przypada święto niepodległości Polski. Wtedy Polska odzyskała niepodległość. Czy jednak cała Polska? Nie. 11 listopada Polska była dość mała. W zasadzie Polska miała wtedy tylko Mazowsze z Warszawą oraz Małopolskę z Krakowem. Polska nie miała jeszcze wtedy Wielkopolski z Poznaniem. Nie miała też Śląska ani Pomorza. Dziś powiemy sobie o tym jak Polska odzyskała Poznań i Wielkopolskę. Ale może najpierw powtórzmy sobie co to jest Małopolska, Wielkopolska i Mazowsze. Polska jest podzielona na takie części. Najstarsza część Polski tam gdzie jest Gniezno i Poznań jest nazywana Wielkopolską. Druga część Polski to Małopolska, w środku której leży Kraków. A Mazowsze to trzecia część Polski. Po środku Mazowsza leży Warszawa. Gdy Polska odzyskała niepodległość 11 listopada 1918 roku niepodległość odzyskała tylko Małopolska i Mazowsze. Wielkopolska była cały czas pod panowaniem Niemców, którzy wtedy nazywali się Prusakami. Dziś kiedy nagrywam jest 26 grudnia. Od 11 listopada minęło półtora miesiąca, a Wielkopolska cały czas była pod panowaniem Prus. Jak pewnie wiecie 24 grudnia większość Polaków obchodzi Wigilię. Później 25 i 26 grudnia są święta. Nikt nie planował walczyć w te dni, ale wydarzyło się coś co przyspieszyło wybuch powstania wielkopolskiego. 26 grudnia 1918 roku przez Poznań przejeżdżał Ignacy Paderewski. Był to sławny pianista. Na jego koncerty przychodziło tyle osób co teraz na koncerty Justina Bibera, Seleny Gomez, Eda Sheerana, czy Ariany Grande. Ten sławny pianista zrobił bardzo dużo dla sprawy niepodległości Polski. Np. rozmawiał często z prezydentem Stanów Zjednoczonych Woodrowem Wilsonem. W grudniu 1918 roku gdy dowiedział się o odzyskaniu niepodległości przez Polskę wrócił statkiem z Ameryki. Pojechał najpierw do Gdańska, potem do Poznania. Płynąc statkiem Paderewski zachorował na grypę hiszpankę. Była to choroba, która wtedy w 1918 roku zabiła więcej ludzi niż zginęło podczas I wojny światowej. Była to bardzo groźna choroba. Mimo tego Paderewski pojechał pociągiem do Poznania. W grudniu 1918 roku Poznań i Wielkopolska należała jeszcze do Prus czyli do Niemiec. Jak Niemcy przyjęli Paderewskiego? Oni chcieli go wygonić z miasta. Chcieli dać mu nakaz wyjazdu. Polacy, Poznaniacy otoczyli jednak Paderewskiego i policjanci nie mogli dać mu tego nakazu. Co więc zrobili potem? Paderewski przyjechał do Poznania 26 grudnia 1918 roku. Prusacy więc kazali pogasić wszystkie latarnie uliczne, aby utrudnić przejazd Paderewskiego do hotelu Bazar. Polacy jednak pozapalali światła w swoich domach i pootwierali okna i drzwi, aby światło padało na ulice i aby wielki kompozytor mógł przejechać. W hotelu Bazar zrobiono uroczystą kolację na cześć wielkiego Polaka, a potem Paderewski przemawiał z balkonu tego hotelu do ludzi. Polacy machali do niego polskimi flagami. Ale skąd je wzięli? Wtedy w Wielkopolsce panowały Prusy, a flaga Prus to trzy kolory: czarny, biały i czerwony. Tak więc Polacy zabrali pruskie flagi ucieli czarny pas u góry i został im biały i czerwony pas czyli polska flaga. W ten sposób z flagi pruskiej robiono polskie flagi. Następnego dnia Paderewski leżał chory w łóżku w hotelu Bazar. Był chory na grypę hiszpankę. Niemcy jednak byli tak źli, że przyjechał do Poznania, że zaczęli strzelać w okna jego pokoju. Wtedy przyszli Polacy aby go obronić i tak wybuchło powstanie wielkopolskie. Jak już mówiłem nikt nie planował tego powstania na święta. Wybuchło ono przypadkiem, a wywołał je właśnie przyjazd wielkiego kompozytora i sławnego pianisty Ignacego Paderewskiego. W ten właśnie sposób wybuchło powstanie wielkopolskie 27 grudnia 1918 roku. Czyli dokładnie rok temu. Ja nagrywam tą audycję 27 grudnia 2018 roku. Powstanie trwało prawie dwa miesiące. Zaczęło się 27 grudnia 1918, a skończyło 16 lutego 1919 roku. W ten sposób do Polski, do której należała już Małopolska i Mazowsze dołączyła także Wielkopolska. Później powiemy sobie o tym jak do Polski dołączył Śląsk. A co się stało z Paderewskim? Na szczęście wyzdrowiał. Grypa hiszpanka go nie zabiła. Nie zabili go też Prusacy strzelający w okna jego pokoju. Paderewski pojechał później do Warszawy i 16 stycznia 1919 został premierem pierwszego polskiego rządu. Ale o tym powiemy sobie w innej audycji. Dziś mówiliśmy o powstaniu wielkopolskim, które wybuchło z powodu przyjazdu Paderewskiego do Poznania. Przyjechał on 26 grudnia 1918 roku, a powstanie wybuchło następnego dnia czyli 27 grudnia. Dziękuję wam za wysłuchanie. Zapraszam do wspierania audycji na patronite. Nawet niewielka suma jak trzy złote miesięcznie pomoże nam w opłaceniu serwera do podkastu oraz serwera na stronę. Zapraszam też do naszej grupy na facebooku. Przy okazji bardzo chciałbym podziękować członkom tej grupy, którzy pomogli mi w treści tego podkastu. Szczególnie pani Emilii z Poznania, mamie Wojtka, która podsunęła mi dużo ciekawostek związanych z Poznaniem. Dziękuję też innym za pomoc w znalezieniu dobrego porównania, które pomogłoby dzieciom zrozumieć jak sławny był Paderewski. Jeszcze raz dziękuję i do usłyszenia w następnej audycji. Zapraszam do wspierania podkastu na Patronite: [link]

Dziś będziemy mówić o rzeczach, które się wydarzyły 25 grudnia. Wielu ludzi wierzy, że właśnie tego dnia urodził się Jezus z Nazaretu i właśnie dlatego 25 grudnia jest obchodzone Boże Narodzenie. W tym okresie przypada przesilenie zimowe. Oznacza to, że jest najkrótszy dzień w roku, a najdłuższa noc. Z tego powodu właśnie w ten dzień Rzymianie obchodzili w ten dzień Saturnalia, a Persowie narodziny Mitry. My jednak skupimy się na wydarzeniach historycznych przypadających na ten dzień. Ponieważ chrześcijanie wierzą, że Jezus urodził się tego dnia, często w ten właśnie dzień koronowano królów. W Europie panowali kiedyś cesarze rzymscy. To właśnie ci Rzymianie, którzy obchodzili Saturnalia 25 grudnia. Jednak cesarstwo rzymskie upadło w piątym wieku i nie było go przez 300 lat. Jednak w roku 800 właśnie 25 grudnia papież koronował Karola Wielkiego na cesarza. Karol Wielki był najsłynniejszym władcą średniowiecza. Od jego imienia Karol powstało słowo król. A pamiętacie kto został pierwszym królem Polski? Był nim Bolesław Chrobry. Bolesław nie był koronowany 25 grudnia, ale jego najlepszy przyjaciel cesarz niemiecki Otton III został koronowany właśnie 25 grudnia 983 roku. Także syn Bolesława Chrobrego był koronowany 25 grudnia. Pamiętacie jak się nazywał syn Chrobrego? Był to Mieszko II Lambert. Bolesław Chrobry został koronowany 18 kwietnia 1025 roku. Zmarł on 17 czerwca 1025 roku. Jego syn Mieszko II Lambert czekał ze swoją koronacją aż do 25 grudnia 1025 roku. Czy jeszcze jakiś król Polski był koronowany 25 grudnia? Tak, był to Bolesław II Śmiały. Bolesław Śmiały albo Szczodry to ten, który kazał zabić biskupa Stanisława i z tego powodu został wygnany z Polski. On też był koronowany 25 grudnia 1076. Czego się więc dzisiaj nauczyliśmy? Mówiliśmy o dacie 25 grudnia. Tego dnia chrześcijanie obchodzą Boże Narodzenie. W starożytności, w czasach cesarstwa rzymskiego w tym okresie obchodzono Saturnalia, czyli święto ku czci boga Saturna, a Persowie obchodzili urodziny swojego boga Mitry. Właśnie z tego powodu, że chrześcijanie wierzą, że 25 grudnia urodził się Jezus wielu cesarzy i królów wybierało ten dzień na koronację. Czy pamiętacie kto został koronowany 25 grudnia? Najpierw mówiliśmy o Karolu Wielkim. Jego papież koronował na cesarza 25 grudnia 800 roku. 25 grudnia 983 roku był koronowany cesarz Otton III. Był on przyjacielem Bolesława Chrobrego. Także 25 grudnia, ale 1025 roku był koronowany syn Chrobrego - Mieszko II Lambert. Mówiliśmy też o tym skąd się wzięło słowo król. Czy pamiętacie? Słowo król pochodzi od imienia Karola Wielkiego. Był on najsłynniejszym władcą średniowiecza i inni władcy chcieli być jak on i nazywali się od jego imienia królami. Dziękuję wam za wysłuchanie tego krótkiego specjalnego odcinka. Do usłyszenia w kolejnym poświęconym powstaniu wielkopolskiego. Zapraszam do wspierania podkastu na Patronite: [link]

Dzisiaj będziemy mówić o zimie stulecia. Dzieci lubią zimę. Dorośli też, ale nie wszyscy. Dzieci lubią zabawę na śniegu, sanki, łyżwy, lepienie bałwana itd. Dorośli jednak mają czasami z śniegiem dużo problemów. Np. samochód nie chce zapalić, bo jest zimno. Rura pęknie od mrozu. Trzeba odśnieżyć dom itd. A jak jest z wami. Czy wy lubicie zimę? A czy wasi rodzice lubią zimę? Dziś będziemy mówić o zimie stulecia, ale co to znaczy. Ludzie podzielili czas na stulecia, które nazywa się też wiekami. Taki wiek, albo stulecie zaczyna się od roku, który ma zero i jeden na końcu numer, a trwa aż do roku z dwoma zerami na końcu. Np. wiek 20 zaczął się w roku 1901, a skończył w 2000. Teraz żyjemy w wieku 21, który zaczął się w roku 2001, a skończy się w roku 2100. Gdy więc mówimy o zimie stulecia mamy na myśli najzimniejszą zimę w 20 wieku. Nie możemy powiedzieć jaka jest najzimniejsza zima w 21 wieku, bo on się jeszcze nie skończył. Tak więc będziemy mówić o zimie stulecia, czyli największej zimie w 20 wieku. A która to była zima? Trudno powiedzieć. Niektórzy mówią, że największa zima, to ta w której jest najzimniej. Inni, że to ta, w której jest najwięcej śniegu. Jeszcze inni mówią tak o najdłuższej zimie. My dzisiaj skupimy się jednej z takich zim. Była to zima na przełomie 1978 i 79. Czterdzieści lat temu ja miałem 9 lat i byłem na wczasach w górach. Gdy w telewizji zaczęto mówić o strasznej zimie mama postanowiła, że wrócimy wcześniej. Niestety pociągi nie jeździły i tak utknęliśmy w Krakowie na dwa dni. Dlaczego pociągi wtedy nie jeździły? Śniegu spadło tak dużo, że pociągi nie mogły go przejechać. Trzeba było najpierw zrobić tunele w śniegu dla pociągów. Wracaliśmy z Krakowa do Bydgoszczy parę dni. A gdy dotarliśmy wreszcie do domu w Bydgoszczy okazało się, że ogrzewanie nie działało. Jak dużo śniegu wtedy spadło? Śniegu napadało aż 84 centymetry. Gdy my porównywaliśmy było to do wysokości stołu albo trzy szkolne linijki. Czy to dużo? Czy 84 centymetry do dużo? Dla małych stworzeń tak. Śniegu było tyle, że nie byłoby widać kota, który by wpadł w zaspę. Ale dlaczego pociągi nie mogły przejechać tyle śniegu? Oprócz śniegu było wtedy jeszcze dużo wiatru. Ten wiatr robił z tego śniegu wielkie góry. Takie góry ze śniegu nazywa się czasem zaspami. Ale dlaczego dorośli czasami nie lubią śniegu i mrozu? Jednym z powodów jest to, że można się poślizgnąć. Nawet samochód może wpaść w poślizg. A czy wiecie co się może stać z rurami, w których jest woda na mrozie? To samo co się dzieje z butelkami pełnymi wody w zamrażalniku. Ta zima stulecia miała wpływ na rząd. Wtedy w Polsce rządził Edward Gierek. Obiecywał opiekę rządu. Ale po zimie stulecia w 1978 ludzie przestali mu wierzyć. Drogi były nieodśnieżone, nie było ogrzewania bo węgiel nie dojechał. Okazało się że Gierek nie był dobrym gospodarzem kraju. Dziś mówiliśmy o zimie stulecia z 1978 roku. Ale w 20 wieku były też inne zimy stulecia. Dla mnie jednak najzimniejsza była ta z 1978 roku. Minęło od niej 40 lat. Zapytajcie swoich rodziców i dziadków która zima była najzimniejsza dla nich.